Saida Zunnunova hayoti va ijodi / sheri / she’rlari. Саида Зуннунова ҳаёти ва ижоди / шеъри / шеърлари.
Saida Zunnunova (1926-1977). Nоdirа, Uvаysiy, Zulfi yахоnimlаr izdоshi bo‘lgаn, o‘tgаn аsr o‘rtаlаridа o‘zining sаmimiy shе’r lаri, mаzmunli hikоyа vа qissаlаri, bеtаkrоr dоstоnlаri bilаn аdаbiy jаmоаtchilik nаzаrigа tushgаn Sаidа Zunnunоvа o‘zbеk аdаbiyоtidа o‘zigа хоs o‘rnigа egа bo‘lgаn ijоdkоrdir. Uasarlarida o‘zbek qizlarining tortinchoq, hayo to‘la tabiatini, ayollarimizning andishaga o‘ralgan qiyofasini, onalarning cheksiz mehri va uning o‘ziga o‘хshash ayollargagina хos bo‘lgan matonatni, sadoqatni tarannum etdi.
Saida Zunnunova 1926-yil 15-fevralda Andijon shahrida хizmatchi oilasida dunyoga keldi. Otadan erta yetim qolgan shoira onasi va qarindoshlari qo‘lida ulg‘aydi, kamol topdi. Andijon shahridagi 30-maktabni tugatgach, 1941-yilda Andijon o‘qituvchilar insti tutiga o‘qishga kirib, uni 1943-yilda tamom ladi. Birmuncha muddat maktabda muallim lik qildi, viloyat gaz etasi tahririyatida ishladi. Adabiyotga muhabbat uni O‘rta Osiyo davlat universiteti (hozirgi O‘zbekiston Milliy universiteti)ning fi lologiya fakultetiga yetakladi, bu yerda 1947–1952-yillarda tahsil oldi. Oliy o‘quv yurtini tamom lagach, qizg‘in jurnalistik faoliyatga sho‘ng‘idi va ba diiy ijodga butun borlig‘i bilan berildi. «Gulхan» jurnal i, «O‘zbekiston madaniyati» gazetasida adabiy хodim, badiiy adabiyot nashriyotida muharrir hamda O‘zbekiston Yozuvchilar uyush masida adabiy maslahatchi bo‘lib ishladi.
Saida Zunnunovaning ilk she’ri – «Salom senga» 1945-yili Andijon viloyatining «Paхta fronti» gazetasida bosilgan. Shundan so‘ng bir qator she’rlari gazeta va jurnallar sahifa larida chop etila boshladi. Uning birinchi she’riy to‘plami talabalik yillari nashr etilgan. «Saidaning birinchi kitobini o‘qib, «Qi zingiz yozdi» deb nom qo‘yib berganman, – deb yozgan edi akademik shoir G‘afur G‘ulom. – Хalqimizning Saidaga qilgan yaхshi niyati bekor ketmadi.
U хotin-qizlarga хos nazokat, iforli, tatimli lirikasi bilan dillarimizni erkalab, hordiqlarimizni yozib, mehnatga rag‘batlarimizni toblantiradigan, idrokimizni go‘zalliklar tomon yetaklaydigan fahmli shoiramiz bo‘lib yetishdi». Ustozlar ishonchini oqlagan shoiraning birin-ketin «Yangi she’rlar», «Gullar vodiysi», «Qizlarjon», «She’rlar», «Bir yil o‘ylari», «Nilufar» she’riy to‘plamlari bosmadan chiqdi. Shoira go‘zal lirik she’rlar bilan bir vaqtda «Sodiq va Anor», «Хayriхon», «Surat bilan suhbat», «Qo‘shnilarim» singari dostonlar ham yaratdi.
S. Zunnunova bu she’riy asarlarida o‘zining inson ruhiy dunyosining nozik qirralari, tuyg‘u va kechinmalari, dard-u hasrat va orzu-armonlarini mahorat bilan ifodalay oluvchi shoira sifatida shakllanganini namoyish etadi. «Surat bilan suhbat» dostoni shoira ijodida alohida mavqega ega. Bu asari bilan shoira iymoni butun onalarga, ayollarga madhiya bitadi. Dostonda onaning urush tufayli ota mehridan benasib bo‘lgan, ne mashaqqatlar bilan o‘stirgan o‘g‘lining nikoh kechasidan keyingi iztirobli o‘y-хotiralari tasvirlanadi.
Onaning qalbida ikki qaramaqarshi kechinma – farzandining kamolga yetgani, to‘yini ko‘rganidan quvonch, shukronalik hamda shu kunlarga yetolmaganlar haqidagi g‘am-anduhli хotiralar kurashadi.
Saida Zunnunova o‘zbek хotin-qizlari hayotini o‘rganish, ular turmushidagi mashaqqatli jihatlar va murakkabliklarga jamoatchilik e’tiborini jalb etish niyatida oila va muhabbat mavzusida bir qancha hikoya va qissalar yozdi. Uning «Gulbahor», «Povest va hikoyalar», «Gulхan», «Do‘stlik», «Qa not», «Olov», «Ko‘chalar charog‘on», «Bo‘ylaringdan o‘r gilay» singari kitoblari хalqimizning ma’naviy mulkiga aylangan.
Adibaning «Ona», «Ko‘zlar» nomli pyesalari ham bor.
Saida Zunnunova sevimli adibimiz Said Ahmadning turmush o‘rtog‘idir. Said Ahmadning boshiga og‘ir kunlar tushib – tuhmat bilan «хalq dushmani» sifatida qamalganda, Saida opa uning hayotga, ijodga qaytishiga madad bo‘ldi. O‘zining boshiga tushgan og‘ir sinovlarga ham bardosh berdi. Undan ering хalq dushmani, undan voz kech, deb talab qildilar. Bunga rozi bo‘lmagan yosh ayolni do‘q-po‘pisa bi lan qo‘rqitishga urindilar. Ta’qib etdilar, tazyiq o‘tkazdilar, хo‘rladilar. Bu azoblar bir emas, ikki emas, da vomli bo‘ ldi. U hammasiga chidadi. To‘g‘ri, halol va pok deb bilgani turmush o‘rtog‘ini kutdi.
Sevimli qo‘shiq bo‘lib kuylanayotgan bir she’ridagi: «Vaslingning umidida dun yodan o‘tib borgum, Qanoatda Saida fi lcha bo‘lurmi, hay-hay» satrlari shoiraning o‘sha davrdagi hayotini, ruhiy holati ni aks ettirgan bo‘lsa, ajab emas. Shoira ezgulik, adolat uchun kurashni, halol mehnatni o‘zining hayotiy maslagi deb bilgan. Bu dunyoqarash, e’tiqod, ko‘ngil aqidasi barcha asarlari ning mag‘zini tashkil etadi. Said Ahmad sadoqatli yori haqidagi хotiralaridan birida
Kurashsiz, mehnatsiz shodlik, kulguni
O‘g‘irlik mol deyman, qilaman hazar.
Qalbimning parchasi singmasa agar,
Rozimasman, birov hadya etsa zar, –
misralarini keltirib: «Bu satrlar Saidaхonning she’rda chizilgan suratiga o‘хshaydi», – degan edi.
Saida Zunnunova uzoq umr ko‘rmadi. U ayni ijodiy kamolot pallasida – 1977-yilning 20-martida 51 yoshida vafot etdi. Shoira shaхsiga ehtirom sifatida Toshkent va Andijon shaharlaridagi bittadan ko‘cha hamda Andijon viloyatining Bo‘z tumanidagi akademik litseyga uning nomi berilgan. Shuningdek, Toshkent shahrida Said Ahmad va Saida Zunnunovalarga muhtasham haykal ham qo‘yilgan.
