Ибройим Юсупов ҳаёти ва ижоди. Ibroyim Yusupov she‘rlari. Ибройим Юсупов шеърлари.
Ibroyim Yusupov (1929–2008). O’zbekiston va Qoraqalpog’iston xalq shoiri Ibroyim Yusupov qardosh Qoraqalpog’istonning Chimboy tumani hududidagi Azot ovulida 1929-yilning 5-may kuni tavallud topgan. O’rta maktabni tugallab, Qoraqalpog’iston pedagogika institutiga o’qishga kirgan va uni 1949-yilda muvaffaqiyatli bitirgan.
Talabalik yillarida yaqqol namoyon bo’lgan uning izlanuvchanligi, ijodga moyilligidan xabardor institut rahbariyati Ibroyimni shu dargohda o’qituvchi sifatida ishga olib qoladi. I. Yusupov 1961-yilgacha mazkur institutda talabalarga til va adabiyot ilmidan saboq beradi.
1961–1962-yillarda u Qoraqalpog’istonning markaziy adabiy nashri bo’lmish «Amudaryo» jurnalining bosh muharriri vazifasini bajaradi. 1962–1965-yillarda esa respublikaning Tarix, til va adabiyot ilmiy-tekshirish institutida avval ilmiy xodim, keyin sektor mudiri bo’lib ishlaydi.
Ibroyim Yusupov respublika adabiy jamoatchiligi o’rtasida qozongan obro’-e’tibori tufayli uzoq yillar davomida (1965– 1980) Qoraqalpog’iston Yozuvchilar uyushmasiga raislik qiladi. Ayni shu yillari qoraqalpoq milliy adabiyotining barcha yo’nalishlarida diqqatga loyiq asarlar yaratiladi, yozuvchilar safiga yosh, umidli ijodkorlar kelib qo’shiladi.
I. Yusupov 1980–1985-yillarda respublikaning markaziy gazetasida bosh muharrir vazifasini bajargan bo’lsa, mamlakatimiz mustaqillikka erishganidan to 2000-yilgacha Qoraqalpog’iston Ma’naviyat va ma’rifat markazining raisi lavozimida fidokorona xizmat qildi.
Ibroyim Yusupovning dastlabki she’rlari o’tgan asrning 40-yillari o’rtalaridan – u institutda o’qib yurgan kezlariyoq e’lon qilina boshlagan. Shundan buyon ijodkorning 30 dan ortiq she’riy va nasriy kitoblari o’quvchilar qo’liga yetib bordi.
Shoirning «Kun chiqish yo’lovchisiga», «Qoraqalpoqni ko’p maqtamang ko’zimcha», «Qora tol», «Turnalar», «Mening yigit vaqtim…» singari o’nlab she’rlari, «Akatsiya gullagan joyda», «Gilamchi xotin haqida haqiqat», «Dala armonlari», «Mangu buloq» kabi dostonlari zamonaviy qoraqalpoq adabiyotining salmoqli yutuqlari bo’lib qoldi. |
Serqirra ijodkor Ibroyim Yusupov qoraqalpoq milliy dramaturgiya va sahna san’ati rivojiga ham sezilarli hissa qo’shgan. Uning «Qirq qiz» (1965), «Aktrisaning iqboli» (1967), «Umirbek laqqi» (1971) dramalari, «Ajiniyoz» librettosi uzoq yillar davomida tomoshabinlar olqishiga sazovor bo’lgan.
Ibroyim Yusupov jahon mumtoz she’riyati vakillarining eng sara asarlarini o’z ona tiliga mohirlik bilan o’girgan tarjimon hisoblanadi. Uning tarjimalari 1986-yilda «Mangu buloqlar» nomi bilan chop etilgan.
Shoirning ko’plab asarlari ham, o’z navbatida, qator tillarga, jumladan, o’zbek tiliga o’girilgandir. Hozirga qadar shoirning «Buloqlar qaynaydi» (1960), «Oltin qirg’oq» (1962), «Dala armonlari» (1967), «Cho’l to’rg’ayi» (1972), «Qora tol» (1988) singari kitoblari o’zbek tilida nashr etilgan.
Ibroyim Yusupov 1974-yilda Berdaq nomidagi Qoraqalpog’iston Davlat mukofoti sohibi bo’lgan.
Ko’p yillik samarali ijodiy faoliyati, qoraqalpoq va o’zbek xalqlari o’rtasidagi do’stlik va qardoshlik munosabatlarining rivojlanishiga qo’shgan ulkan hissasi, davlat va jamoat ishlaridagi ibratli faoliyati uchun Ibroyim Yusupov 2004-yilda «O’zbekiston Qahramoni» degan yuksak unvonga sazovor bo’ldi.
Taniqli ijodkor, qoraqalpoq va o’zbek xalqining fidoyi farzandi Ibroyim Yusupov 2008-yilda 79 yoshida olamdan o’tdi.
Savol va topshiriqlar
- O’zbek va qoraqalpoq xalqlarining qadimdan bir oila farzandlari kabi ahil va inoq yashab kelayotganiga hayotdan misollar keltiring.
- Ibroyim Yusupovning mehnat faoliyati uning hayoti davomidaqaysi sohalar rivojiga ko’proq hissa qo’shganini anglatadi?
