Tuzlar haqida qisqacha ma’lumot

0

   TUZLAR – metall atomlari va kislota qoldig‘idan iborat murakkab moddalar (kislota molekulasidagi vodorod atomlarining metallar bilan almashinishidan hosil bo‘ladigan  murakkab moddalar).Umuman, tuzlar gidroksidlar va kislotalarning o‘zaro ta‘siri mahsuloti bo‘lib, ular turli tarkibli bo‘ladilar. Tuzlarning umumiy formulasi MnKm tarzida ifodalanadi: bu yerda M-metall atomi (yoki ammoniy NH4+); K-kislota qoldig‘i; n-kislota qoldig‘ining valentligi; m-metall atomi valentligi. Masalan: NaCl, Rb2SO3, Be(NO3)2, NaHCO3, KNaSO4, Ca(H2PO4)2, CaOCl2, K4[Fe(CN)6], AlOHSO4, (CuOH)2CO3, K2ZnO2 va h.k.

Demak tuzlarni  kislota va asoslarning neytrallanish reaksiyasi mahsuloti deb qarab, agar kislota asos o‘zaro ekvivalent miqdorda olingan bo‘lsa o‘rta tuzlar; Agar kislota ortiqcha asos kam olingan bo‘lsa,nordon tuzlar hosil bo‘ladi.

Agar asos ortiqcha kislota kam olingan bo‘lsa, asosli tuzlar hosil bo‘ladi.

    Kalsiy,temir, kaliy, natriy va boshqa ko‘plab metallar tutgan tuzlar tibbiyotda turli kasalliklarga qarshi dori vositalari sifatida qo‘llaniladi.

   Azot, fosfor, kaliy, oltingugurt, kalsiy, natriy va mikroelementlar deb nomlanuvchi metal guruhini tutgan tuzlar qishloq xo‘jaligida o‘g‘itlar, ba‘zi zararkunandalarga qarshi kurash vositalari, unuvchanlik va hosildorlikni oshiruvchi, o‘stiruvchi vositalar sifatida keng qo‘llaniladi.

   Shuningdek inson organizmi tuz muvozanatini doimo saqlab turishga muhtojdir va organizm umumiy massasiga nisbatan 5.5% turli xildagi tuzlar va shu vazifani bajarib turadi. Masalan, organizmda kalsiy tuzlari kamayib ketsa, muvozanatni tiklash uchun kalsiy tutgan mahsulotlarni iste‘mol qilish xohishi paydo bo‘ladi. Yoki turli sabablarga ko‘ra organizm tez suyuqlik yo‘qotadigan bo‘lib qolganda, tez suyuqlik bilan chiqib ketib qoladi, shuning uchun bunday hollarda turli fiziolagik tuz eritmalari beriladi.

    Barcha tuzlar qattiq moddalar bo‘lib, turli rangda bo‘ladilar. Ular suvda eruvchanligi bo‘yicha yaxshi eriydigan (NaCl, KCl, NH4NO3, KNO3, CaCl va hokazo), kam eruvchan (CaSO4, PbCl, Ag2SO4 va hokazo) va juda kam eruvchan (CaCO3, BaSO4, CaSiO3 va hokazo) larga bo‘linadi.

Previous articleTuproq sho’rlanishi sabablari va uni oldini olish chora tadbirlari (referat)
Next articleO’rta (normal) tuzlar nomenklaturasi va olinishi