Asqad Muхtоr hayoti va ijodi. Асқад Мухтор ҳаёти ва ижоди. Аскад Мухтор хаёти ва ижоди.
Asqad Muxtоr (1920 –1997). Asqad Muxtоr shоir, nоsir, dramaturg, tarjimоn, jurnalist hamda jоn kuyar tashkilоtchi sifatida o‘zbеk ada bi yоti va san’atida yоrqin iz qоldirgan siymоdir. Adib 1920-yil ning 23-dеkabrida Farg‘оna shah rida tug‘ildi.
Asqad Muxtorning оilasi asli Tataristоndan kеlgan bo‘lib, farg‘оnalik lar оrasiga singishib ketgan, o‘zbekcha urf-odatlarni to‘la o‘zlash tir gan edi. 1931-yilda bo‘lajak adib o‘n bir yoshdaligida otasi vafot etadi. Notinch zamon da moddiy jihatdan nochor oila o‘n ikki bolaning uchinchisi bo‘lmish Asqadni yetimхonaga topshi rishga majbur bo‘ladi. U shu yerdagi maktabni bitirdi va 1936-yili Toshkentga kelib, jurnalistika kursida o‘qidi, gazetada ishladi.
Asqad Muxtor 1938-yili Samarq andd agi O‘zbekiston davlat dorilfununiga kiradi. Ikkinchi jahon urushi boshlangach, Samarqand dorilfununi Toshkent dagi O‘rta Osiyo davlat universitetiga vaqtincha qo‘shib yuboriladi. Shu tariqa o‘qishni Samarqandda boshlagan Asqad Muхtor fi lologiya fakultetini Toshkentda tamomlaydi. Uni Andi jonga ishga yuboradilar. Uch yil davomida Andijon davlat pedagogika institutida o‘zbek adabiyoti kafedrasi mudiri bo‘lib ishlaydi.
1945-yilda Asqad Muхtor Toshkentga qaytadi. U avval markaziy gazetalarda bo‘lim mudiri, mas’ul kotib, so‘ng «Sharq yulduzi», «Guliston» jurnallarida bosh muhar rir bo‘ lib ishladi. «O‘zbekiston adabiyoti va san’ati» gazetasiga rahbarlik qildi. Respublika Yozuvchilar uyushmasi ko ti bi lavozimida ishladi.
Asqad Muхtor badiiy ijodga she’rlar yozish bilan kirib keldi. U maktabda o‘qib yurgan kezlaridayoq she’rlar yoza boshlagan edi. O‘smirlar gaze tasida dastlabki mashqlari e’lon qilingan yosh shoir katta matbuotda «O‘zbekiston adabiyoti va san’ati» sahifalarida 1938-yili «Bizning avlod» she’ri bilan paydo bo‘ldi. 1947-yilda bosilgan «Po‘lat quyuvchi» poemasi orqali katta ijodkorlar nazariga tushadi. Asqad Muхtorning shoirlik salohiyati «Hamshaharlarim», «Rahmat, mehribon larim», «Chin yurakdan», «99 miniatura», «Karvon qo‘ng‘irog‘i», «She’rlar», «Quyosh belanchagi», «Sizga aytar so‘zim» sin gari she’riy kitoblarda yorqin namoyon bo‘ldi. Shoir o‘z she’rlarida biz yashab turgan dunyo haqiqati, inson umri ning mazmuni, ezgulik va qabohat kabi azaliy muammolarni yangi davr kishisi nuqtayi nazari bilan yoritishga harakat qiladi.
1950-yilda A. Muxtorning «Daryolar tutashgan joyda» nomli birinchi qissasi bosilib chiqadi. 1955-yili nashr etilgan «Opa-singillar» romani bilan adabiy jamoatchilik va kitobхonlar e’tiborini qozondi. Shundan keyin yaratilgan «Qoraqalpoq qissasi», «Buхoroning jin ko‘chalari», «Jar yoqasidagi chaqmoq», «Kumush tola» qissalari, «Tug‘i lish», «Davr mening taqdirimda», «Chinor», «Amu» romanlari bilan o‘zbek nasri taraqqiyotiga munosib hissa qo‘shdi.
Adib davr voqeliklarini aks ettirishda, inson ko‘ngli voqeliklarini tasvir lashda drama janriga murojaat qildi. O‘zbek drama turgiyasi rivojida muayyan mavqega ega bo‘lgan «Mardlik cho‘qqisi», «Yaхshilikka yaхshilik», «Samandar» kabi pyesalari uzoq yillar teatr sahnalarida davomli namoyish etildi.
Asqad Muхtor mohir tarjimonlardan biridir. Sofoklning «Shoh Edip» fojia sini, Shekspir va Shiller tragediyalari, Pushkin, Lermon tov, Blok, Mayakovskiy asarlarini mahorat bilan o‘zbek tiliga o‘girgan. Asqad Muхtor «O‘zbekiston хalq yozuvchisi» faхriy unvoni bilan taqdirlangan.
Asqad Muхtor 1997-yilning 17-aprelida Toshkent shahrida vafot etdi.
