Nordon tuzlar – kislota molekulasidagi vodorod atomlari metall bilan qisman almashinganda hosil bo‘lib, metall atomi, vodorod va kislota qoldig‘idan iborat bo‘ladi. Masalan: Ca(HCO3)2, NaHCO3, Cu(HSO4)2, KHS, Ba(HSO3)2, NaHSO4, LiHSO4, Mg(HCO3)2 va hokazo. Nordon tuzlarni nomlash: metall nomi (metall o‘zgaruvchan valentli bo‘lsa rim raqamda qavs ichida valentlik ko‘rsatiladi)ga molekulada bitta vodorod bo‘lsa ―gidro so‘zi, ikkita vodorod bo‘lsa ―digidro so‘zi va kislota qoldig‘i nomi qo‘shib aytiladi. Masalan: Ca(HCO3)2 – kalg‘tsiy gidrokarbonat, NaHCO3 – natriy gidrokarbonat, Cu(HSO4)2 – mis (II) gidrosulfat, Fe(H2PO4)2 – temir (II) digidrofosfat, KHS – kaliy gidrosulfid, Li2HPO4 – litiygidrofosfat, Ba(HSO3)2 – bariy gidrosulfit, Ca(H2PO4)2 – kaltsiy digidrofosfat va h.k.
Nordon tuzlar suvdagi eritmalarida ikki boskichda (metall xamda vodorod) kation va bitta (kislota qoldig‘i) anion xosil qilish bilan dissotsilanadi: Nordon tuzlar suvdagi eritmalarida ikki bosqichda disotsilanadi:
NaНCO3 = Na + + НCO3–
НCO3– = Н+ + CO32- Nordon tuzlardagi vodorod metal atomlariga o‘rin bera oladi, natijada, normal tuzlar hosil bo‘ladi:
NaНCO3 + NaOН = Na2CO3 + H2O
NaНSO4 + NaOН = Na2SO4 + H2O
Nordon tuzlar qizdirilganda o‘zidan suv ajratib chiqaradi va normal tuzga o‘tadi:
Ca(HCO2)3 = CaCO3 + H2O + CO2 (qizdirilganda)
Mg(HCO3)2 = MgCO3 + H2O + CO2 (qizdirilganda)
Olinish usullari: 1.Kislotalarga kam miqdorda ishqor qo‘shish bilan nordon tuz hosil qilish mumkin:
H2SO4 + KOH = KHSO4 +H2O
- Tuzlarga oz miqdorda kislota qo‘shib nordon tuz hosil qilish mumkin:
Ca3(PO4)2 + H3PO4 = 3CaHPO4
Ca3(PO4)2 + 4H3PO4 = 3Ca(H2PO4)2
3.Asoslarga mo‘l miqdorda kislotali oksid ta‘sir qilib ham nordon tuz hosil qilinadi:
NaOH + CO2 = NaHCO3
Ba(OH)2 + 2CO2 = Ba(HCO3)2
- Bir valentli metal bilan ikki asosli kislota qoldig‘idan hosil bo‘lgan tuzlarni gidrolizga uchratish yo‘li bilan ham nordon tuzlar olish mumkin:
K2CO3 + H2O = KHCO3 + KOH
Na2S + H2O = NaHS + NaO
