Tilning tish va tanglayga tegishidan hosil bo‘lgan tovushlarga til tovushlari deyiladi.
Til tovushlariga t, d, s, z, ch, j, dj, sh, l, r, n, y, g, k, ng, q, g‘, x undoshlari kiradi. Til qismlarining harakatiga ko‘ra til tovushlari to‘rtga bo‘linadi. 1. Til oldi undoshlari: t, d, s, z, ch, j, dj, sh, l, r, n. 2. Til o‘rta undoshi: y. 3. Til orqa undoshlari: g, k, ng. 4. Chuqur til orqa undoshlari: q, g‘, x. |
360-mashq. Gaplarni ko‘chirib yozing. Ularning tarkibida kelayotgan til undoshlarining tagiga chizing.
Vatan arabcha so‘z bo‘lib, ona yurt degan ma’noni bildiradi. U har birimizning kindik qonimiz to‘kilgan muqaddas dargoh. Bu tuproqda ota-bobolarimizning xoki yotibdi.
Inson uchun Vatan yagonadir. Vatanning katta-kichigi, boykambag‘ali bo‘lmaydi.
Inson uchun undan ulug‘ in’om yo‘q. Vatandan judolik eng katta baxtsizlikdir.
(S. Otamurotov)
361-mashq. Dard, toqat, qo‘rqoq kabi birinchi va oxirgi tovushi bir xil bo‘lgan so‘zlarga misollar keltiring.
362-mashq. Til undoshlarining har birini aytib, ularni hosil qilishda qaysi nutq a’zolari qatnashayotganini tushuntiring.
Savol va topshiriqlar
- Til tovushlari deb nimaga aytiladi?
- Til undoshlari qanday turlarga bo‘linadi?
- t, d, s, z, ch undoshlari nima uchun til oldi undoshlari deyiladi?
- y tovushini talaffuz qilib, tilning qaysi qismida hosil bo‘layotganini ayting.
- q, g‘, x undoshlari nima uchun chuqur til orqa, k, g, ng undoshlari esa til orqa undoshlari deyiladi?