Захириддин Мухаммад Бобур хакида газаллари ва рубойилари Zahiriddin Muhammad Bobur haqida g’azallari va ruboyilari Заҳириддин Муҳаммад Бобур ҳақида ғазаллари ва рубойилари
Ulug’ o’zbek shoiri, mutafakkir, tarixchi va davlat arbobi, markazlashgan davlat va boburiylar saltanati asoschisi. Zahiriddin Muhammad Bobur Andijon shahrida (1483-yil 14-fevral) tug’ildi. Amir Temurning beshinchi avlodi, Farg’ona hukmdori Umarshayxning farzandi.
Bobur 12 yoshda (1494) taxtga chik’di. 1503-1504 yillarda Afg’onistonni egalladi. 1519-1525 yillarda Hindistonga 5 marta yurish k’iladi. Uch asrdan ortik’ davom etgan (1526-1858 yillar). Boburiylar saltanatiga asos soldi 1530-yilning dekabr oyida Agra shahrida vafot etdi. K’abri keyinchalik vasiyatiga ko’ra K’obulga ko’chirilgan. Lirik merosi “K’obul devoni” (1519)ga, 1528-29 yillarda “Hind devoni”ga jamlangan. To’lik’ devon tuzgani hak’ida ma’lumot bor. She’rlarining umumiy hajmi 400 dan ortadi. Shundan 119 g’azal, 231 ruboiy va tuyuk’, k’it’a, fard, masnaviy kabi janrlarda asarlar yaratgan. She’rlarini mavzu jihatidan oshik’ona, ta’limiy, tasavvufiy, hasbi hol kabi turlarga ajratish mumkin. Bobur she’riyati intellektual k’alb izhori sifatida ardok’lidir. Uning asarlari samimiy, ravon, usluban tugal va mushakkaldir. Bobur ruboiy janrini turk adabiyotida dunyoga olib chik’k’an shoirdir.
Boburning ulug’ asari “Boburnoma” bo’lib, uni “Vak’oe” deb ham nomlaydilar. Buyuk memorial asarda 1494-1529 yillar Markaziy va Kichik Osiyoda, YAk’in va O’rta shark’ mamlakatlarida kechgan vok’ealar bayon etilgan. “Boburnoma”ning o’ndan ortik’ k’o’lyozma nusxalari bor. Asarni K’ozonda N.I. Ilminskiy (1857), Londonda Beverij xonim nashr (1905) etgan. O’zbekistonda dastlab professor Fitrat 1928-yilda asardan parchalar e’lon k’ildi. “Boburnoma”ning 1948-1949 yillarda ikki jildli; 1960, 1989 yillarda tuzatilgan, 2002 yilda to’ldirilgan k’ayta nashri amalga oshirildi. “Boburnoma”ni Abdurahim xoni xonon (1586) fors tiliga, Visen (1705) golland tiliga, J.Leyden (1826) va V.Erskin ingliz tiliga, Pavel de Kurteyl (1871) fransuz tiliga, Rashit Rahmati Arat (1940) turkchaga, Mixail Sale (1943) ruschaga tarjima k’ilganlar. 1826-1985 yillar davomida “Boburnoma” 4 marta ingliz (1826,1905,1921,1922), 3 marta fransuz (187, 1980, 1985), 1 marta nemis (1878) tiliga o’girilgan. Bobur yangi alifbo – “Xatti Boburiy”ni (1504) kashf k’ildi.
Unda she’rlar yozdi va K’ur’on ko’chirtirdi. Boburning solik’ ishlari hak’ida ma’lumot beruvchi “Mubayyinul-zakot” (1521), aruz vazni hak’idagi “Risolai aruz” (1523-25) kabi asarlari bor. “Aruz risolasi”da turkiy aruzning tabiati, tarak’k’iyoti va she’riy asarlardagi ko’rinishlari; aruzning 272 vazni va 21 bahriga ilmiy sharhlar berilgan. Xoja Ahror Valiyning “Volidiya” asarini o’zbekchaga she’riy tarjima k’ilgan. Boburning “Harb ishi”, “Musik’a ilmi” nomli asarlar yaratgani hak’ida ham ma’lumot bor. Ammo, ular topilgan emas.
K’aro zulfing firok’inda
K’aro zulfing firok’inda parishon ro’zg’orim bor,
Yuzungni ishtiyok’ida ne sabru ne k’arorim bor.
Labing bag’rimni k’on k’ildi, ko’zimdin k’on ravon k’ildi,
Nechun holim yomon k’ildi, men andin bir so’rorim bor.
Jahondin menga g’am bo’lsa, ulusdin gar alam bo’lsa,
Ne g’am yuz muncha ham bo’lsa, seningdek g’amg’usorim bor.
Agar muslihmen ar musfid, va gar oshik’men ar obid,
Ne ishing bor sening zohid, meningkim ixtiyorim bor.
Fig’onim oshdi bulbuldin, g’ami yo’k’ zarra bu k’uldin,
Base Bobur, o’shal guldin ko’ngulda horhorim bor
Topmadim Jonimdin o’zga yori vafodor topmadim,
Ko’nglumdun o’zga maxrami asror topmadim.
Jonimdek o’zga jonni dilafgor ko’rmadim,
Ko’nglum kibi ko’ngulni girifdor topmadim.
Usruk ko’ziga toki ko’ngul bo’ldi mubtalo,
Hargiz bu telbani yana xushyor topmadim.
Nochor furk’ati bilan ho’y etmisham, netay.
Chun vasliga o’zimni sazovor topmadim.
Bore boray eshigiga bu navbat, ey ko’ngul,
Nechaki borib eshigiga, bor topmadim.
Bobur, o’zingni o’rgatakor, yorsizki, men
Istab jahonni, muncha k’ilib, yor topmadim
Charxning men ko’rmagan
Charxning men ko’rmagan jabru jafosi k’oldimu?!
Xasta ko’nglim chekmagan dardu balosi k’oldimu?!
Meni xor etti-yu k’ildi muddaini parvarish,
Dahri dunparvarning o’zga muddaosi k’oldimu?!
Meni o’lturdu jafoi javr birla ul k’uyosh,
Emdi turguzmak uchun mehru vafosi k’oldimu?!
Oshik’ o’lg’och ko’rdim o’limni o’zimga, ey rafik’,
O’zga ko’nglimning bu olamda harosi k’oldimu?!
Ey ko’ngul, gar Bobur ul olamni istar, k’ilma ayb,
Tengri uchun de bu olamning safosi k’oldimu?!
Zahiriddin Muhammad Bobur Ruboiylar
Har kimki vafo k’ilsa vafo topgusidur,
Har kimki jafo k’ilsa jafo topgusidur,
YAhshi kishi yomonlig’ ko’rmagay hargiz,
Ha kimki yomon bo’lsa jazo topgusidur!
Tak’dir yuki boshimga balolig’ bo’ldi,
Har neniki ayladim hatolig’ bo’ldi,
Oz yurtni k’o’yib Hind sori yuzlandim,
YO Rab netayin, bu ne yuz k’arolig’ bo’ldi.
Jondin seni ko’p sevarmen ey umri aziz,
Sondin seni ko’p sevarmen ey umri aziz,
Har neniki sevmak ondin ortik’ o’lmaz,
Ondin seni ko’p sevarmen ey umri aziz.
Tishing dur, labing marjon, xading gul, xating rayhon,
Yuzung hur, soching anbar, so’zung mul, menging meynon.
Meynon menging, so’zing mul, anbar soching, yuzung hur,
Rayhon xating, xading gul, marjon labing, tishing dur.
Tafohur ko’zum, ko’nglum k’ilurlar magar bordur,
Ko’zunga ko’ngul vola, yuzunga ko’zum hayron.
Hayron ko’zum yuzunga, vola ko’ngul ko’zunga,
Bordur magar, k’ilurlar ko’nglum, ko’zum tafohur.
Tafakkur necha k’ilsam topilmas sening misling,
Pariydek seni ko’rdum emassen magar inson.
Inson magar emassen, ko’rdum seni pariydek,
Misling sening topilmas k’ilsam necha tafakkur.
Balodur manga hajring, davodur manga vasling,
Itobing manga ofat, hadising manga darmon.
Darmon manga hadising, ofat manga itobing,
Vasling manda davodur, hajring manga balodur.
Chu Bobur sanga k’uldur, nazar k’il anga zinhor,
Topilmas yana bir k’ul aningdek sanga, ey jon.
Ey jon sanga aningdek, bir k’ul yana topilmas,
Zinhor anga nazar k’il, k’uldur sanga chu Bobur.
Ne ko’ray to’boni[1] k’addi[2] xushxiroming borida?!
Ne k’ilay sunbulni[3] xatti[4] mushkfoming[5] borida?!
Kim Xizr suyin og’izlag’ay labingning k’oshida?
Kim Masih alfozidin[6] degay kaloming borida?!
Oshik’ingni davlati vasling bila k’il muhtaram,
Xusn ahli ichra muncha ehtiroming borida.
Bizdin ayru doim el birla icharsen bodani[7],
Bizni ham gohi sog’in shurbi[8] mudoming borida.
Ey ko’ngul, gar g’ayr so’zi zahri k’otildur, ne g’am,
Lablaridin sharbati yuhyil-izoming borida.
Tarki nomus aylabon badnom bo’lg’il ishk’ aro,
Kim seni oshik’ degay nomusu noming borida?![9]
Bobur, ul gul ko’yida bulbul kibi topting mak’om,
Bir navoe rost k’il mundok’ mak’oming borida[10].
Keltursa yuz baloni o’shal bevafo manga,
Kelsun agar yuzumni evursam[11], balo manga!
Netgaymen ul rafik’[12] bilakim, k’ilur base,
Mehru vafo — rak’ibg’a, javru jafo — manga.
Begona bo’lsa ak’l meni telbadin, ne tong,
Chun bo’ldi ul parisifatim oshno manga.
Ohu yoshimdin ortadurur za’f[13], ey tabib,
Bildim: yarashmas emdi bu obu havo manga.
Dardim ko’rub, muolajada zoe’ etma umr —
Kim, jonda dardi ishk’durur bedavo manga.
To yor kimni ietaru ko’ngliga kim yok’ar,
Tashvish bejihatdurur oxir sango, manga.
Bobur, bo’lubturur ikki ko’zum yo’lida to’rt,
Kelsa ne bo’ldi k’oshima bir-bir mango manga.
Chun falak k’o’ymas meni bir laxza vasl ayyomida,
Tong yo’k’, ey bemehr, agar o’lsam firok’ing shomida.
Ey ko’ngul, yuzin ko’rub, zulfi parishonin sog’in,
Shomi xijrondin tavahhum[14] ayla vasl ayyomida.
Zulfidakim maskan etting, ko’r zanaxdon[15] choxini,
Vok’if o’lg’ilkim, erursen ajdahrning komida.
G’unchadek og’zing g’ami ko’nglumda gar yo’k’, bas nedur
Chok ko’nglum xay’ati gul g’unchasi andomida?[16]
YOrning payg’omi etkach, topti jon farsuda tan,
Iso e’jozi[17] magar muzmardurur[18] payg’omida?
Bobur, ul gul zulfi ostinda emastur xollar,
Jon k’ushin sayd4 aylar uchun donalardur domida.
YOg’lig’ingkim[19], jon bila men xastadurmen, zor anga,
Xasta jonlar rishtasidindur magar xar tor anga?
Evrulur boshingg’ayu gox,i yuzunga yuz k’o’yar,
Bu jihattin ot emish «gulpech»u gax, «gulzor» anga.
Bir chamandur saxnikim, bo’lg’ay binafsha sarbasar,
Tegrasi gulzordurkim, bo’lmag’ay bir xor anga.
YOg’lig’ing tokim yuzu ko’zushta tegmish, bordurur
Yuz meningdek zoru yuz ming men kibi bemor anga.
Ey ko’ngul, yuz pora k’ilsa yor tig’i, g’am ema,
Lutf etib, gar bog’lar o’lsa yog’lig’ini yor anga.
Ko’nglum istar yog’lig’ingni, bapki andin bir nasim
Etsa Boburg’a erur jon birla minnatdor anga!
Ul parining tig’idin k’o’rk’utma meni, ey rak’ib,
Ishk’ida boshimg’a mening har ne kelsa, yo nasib!
Evrulub boshingg’a, ey oy, k’ilmisham tarki vatan,
Rahm k’ilg’il mangakim, sargashtadurmen, ham g’arib.
Telba bo’lmok’lig’din o’zga chorae yo’k’tur manga,
Ul pariro’ nogahon ar[20] chik’sa uydin yosanib.
Jonda berkitgan o’k’in chekmak[21] manga ranjedurur,
K’o’yg’il ul o’k’ni, chekay deb ranj chekma, ey tabib!
Boburo, xargiz k’ulok’ she’ringg’a ul gul solmadi,
Gulga ne parvoe, yuz faryod k’ilsa andalib.
Eshikingga bosh urarmen telbalar yanglig’ yurub,
Ey pari, yo’l ber visolingg’aki, ketmay bosh urub.
Sarv k’adding borida o’z k’addini chun k’ildi vasf,
O’tk’a yok’ti bog’bon sarvi sixisin sindurub.
O’lturub erdi, k’o’pub ketmakka chun azm ayladi,
YOna tirguzdi meni, alhamdulillah, o’lturub.
Ko’zlari sayd aylar uchun telba ko’nglumni mening
K’oshi yosini k’urub, kirpik o’k’ini to’ldurub.
To sabo zulfini ul gulning parishon ayladi,
Jon bila ak’lu ko’ngulni elga berdim sovurub.
Topshurub erdim ko’ngulni yorg’a, chun bordi yor,
K’amdam ettim xasta ko’nglumni Xudoga topshurub.
Bo’ynuma zanjiri g’am, yo bo’g’zuma tig’i sitam,
Har ne kelsa ishk’ yo’lida turubmen telmurub.
Men bilurmen ko’zi k’otil, la’li1 jonbaxsh erkanin,
Chunki, Bobur, hajrida ko’p yig’ladim og’zim k’urub.
G’ofil o’lma, ey sok’iy, gul chog’in g’animat tut!
Vak’ti aysh emas bok’iy, ol chog’ir, ketur, bot tut!
Bu nasihatim tingla: ne bo’lur kishi yongla,
Ne bo’lur ekin tongla, sen bu kun g’animat tut!
G’ofil o’lma davlatta, o’zni solma mehnatga,
Tangri berur albatta, davlat ista, himmat tut!
Xushturur visoli yor, anda bo’lmasa dayyor[22],
Bo’lsa vasl beag’yor davlatu saodat tut!
G’am cheriki behaddur, chorasi budur, Bobur:
Bodani ko’mak keltur, jomni himoyat tut!
Ey yuzi nasrin, k’omati shamshod,
Necha k’ilursen jonima bedod?
Sen kibi purkor[23], shevasi[24] bisyor,
Bilmadi, ey yor, hech kishi yod.
Javrda nodir, zulmda mohir,
Ishvada k’odir, g’amzada ustod.
YOr g’amidin, hajr alamidin,
Sabr kamidin nolayu faryod!
Boburi bedil[25], ey buti k’otil,
Javrunga moyil, zulmunga mu’tod[26].
Shoh Sulton Uvays binni Mahmud[27],
Moh Sulton Uvays binni Mahmud.
K’addu og’zingdin ayru tortarmen —
Oh, Sulton Uvays binni Mahmud.
Meni yod ayla bazmi ishk’ingda
Goh, Sulton Uvays binni Mahmud.
Xushturur hamrahim agar sensen —
Roh, Sulton Uvays binni Mahmud.
Podshahdur agarchi Bobur lek,
Shoh Sulton Uvays binni Mahmud.
Baloi ishk’ki, har dam manga jafoedur,
Bu ishk’din kecha olmon[28], ajab baloedur.
Xati labig’a tutosh bo’lsa, ey ko’ngul, ne ajab-
Ki, Xizr chashmai hayvonga[29] rahnamoedur.
YArar bu xasta ko’ngul dardig’a o’k’in yarasi,
Magarki har yarasi yorning davoedur.
Bahor fasliduru may havosi boshimda,
Ayok’[30] tut manga, sok’iyki, xush havoedur.
Ul oy rak’ibg’a bo’ldi rafik’u Boburning
Rafik’u hamdami hajrida ohu voedur.
YAngi oy yor yuzi birla ko’rub el shodu xurramlar,
Manga yuzu k’oshingdin ayru bayram oyida g’amlar.
Mening bu tori mo’ yanglig’ tanimg’a toblar soldi
Ul oyning yuzida sunbul kibi zulfidag’i xamlar.
Havog’a dudi ohin tutratur ishk’ ahli g’ayratdin,
Sabo tahrikidin[31] har gah parishon bo’lsa parchamlar[32].
Ochildi zulfiyu xaylar[33] namudor[34] o’ldi yuzida,
Gul uzra chun bo’lur paydo kecha ochilsa shabnamlar.
Menu kunji[35] g’amu ohu fig’onu ashki xunolud[36],
Ne xushdur go’shai xoli, mayi sofiyu hamdamlar.
Ko’ngulni ishk’ buzdi, ne asig’[37] pandu nasihatdin,
Mening majrux. ko’nglumga yarashmas ushbu marhamlar.
Yuzi navro’ziyu vasli iydini, Bobur, g’animat tut —
Ki, mundin yaxshi bo’lmas bo’lsa yuz navro’zu bayramlar.
Ochilib ikki sochi, yuziga yoyilmishlar,
YOruk’ jahonni ko’zumga k’orong’u k’ilmishlar.
Chog’ir bag’ir k’onidur barcha ishk’ ahlig’a,
Zihi alarki, bu maydin dame oyilmishlar.
Ne k’ilsam, aylama, ey yor, aybkim, menda
Jununu ishk’u yigitlik bori k’otilmishlar.
Salohk’a xirad ahli meni yovuk’ derlar,
Ko’rungki, ushbu chechanlar yirok’ yongilmishlar.
Ne sud ishk’ni eldin yoshurmok’, ey Bobur,
Chu holatingni bori olam ahli bilmishlar.
Xati — binafsha, xadi — lola, zulfi rayhondur,
Bahori husnda yuzi ajab gulistondur.
Iki mengi oyu dog’i yuzu so’zi gulu mul,
K’adi ravonu tani jonu irni marjondur.
K’oshida chinu ko’zida kinu angabin labida,
So’zida zahr va lekin tilida darmondur.
K’oshingg’a ko’p bora olmon, netay, arolik’da,
YOshim tishing duridin ayru bahri Ummondur.
O’tumni tez etasen har tarafg’a sekretib ot,
Samandi noz inonini bir beri yondur.
Ne nav’ vasf k’ilay surating latofatini —
Ki, husnunga sening, ey ruh, ak’l hayrondur.
Jafoyu javr agar k’ilsa, Boburo, netayin,
Ne ixtiyor manga, har ne k’ilsa, sultondur.
Za’fdin go’yo mening bu zor jismim noldur —
Kim, oning sharhin demakta xoma tili loldur.
Za’flik’ jismim bila bu notavon ko’nglum aro
Dard yor erkanga ushbu egma k’addim doldur.
Men damodam k’on yutarmen hajr ayog’idin, netay,
O’zgalarning jomi vasli garchi molomoldur.
Zulfig’a vobastamen, vaslig’a yo’k’dur dastras,
Ey xush ul ozodakim, bek’aydu forig’boldur.
Ul paridin men nechuk jon eltamenkim, Boburo,
Vasli mushkil, xajri muxlik’ g’amzasi k’attoldur.
Ko’k vusmada ul oy k’oshi go’yo xayoldur,
YO oy boshida ko’kta ko’rungan hiloldur.
Ne nav’ o’xshasun yuziga oftobkim,
Oning zavoli borduru bu bezavoldur.
Og’ziyu ikki zulfu k’adi bo’lmasa manga,
Rayhonu sarvu g’uncha ko’rardin maloldur.
Ushshok’ oxi elidin osib topmasun
K’addingki, husn bog’ida nozik niholdur.
Ko’nglumga dard kelgali xam bo’ldi k’omatim,
K’addim magarki «dard» yonidag’i «dol»dur.
Garchi vafoyu mehoni bilmas mening oyim,
Lekin jafoyu javrda sohibkamoldur.
Har necha beinoyat esa yor, Boburo,
Sen k’o’yma xidmatingniyu oni uyoldur.
Ko’nglumni chu ul pari olibtur,
Devona bo’lurg’a ne k’olibtur?!
Bedil ekanimni emdi bilgay,
Chun bir kishi ko’nglini olibtur.
Ko’nglumni olib, tag’ofulin ko’r,
Bilmasga o’zini ne solibtur.
Zulfung cherigini yig’ki, jam’i
Bu fitnadin asru k’o’zg’olibtur.
Bobur, necha kun ko’ngulni xush tut,
Bu olam ishi chun munk’alibtur.
Vaslin ul oy manga muhol k’ilur,
Hajridin meni xastahol k’ilur.
Bilmayin holatimni ul bemehr,
O’zgalardek meni xayol k’ilur.
Ol yuzi ko’z yoshimni k’on k’ildi,
Ko’rgach-o’k’ deb edimki, ol k’ilur.
Sarfaroz etsa daxr, shod o’lma,
K-oxir ul-amr poymol k’ilur.
Men kimu zuhdu tavbakim, zohid
Necha andishai mahol k’ilur.
Tavba ishin buyurma Boburg’a —
Kim, bu ishni o’shal o’sol k’ilur.
Mendin o’zga xastalarg’a la’lidin darmon berur,
Men berurmen jonu ul umr o’zgalarga jon berur.
Oshik’i men, ul k’ilur ag’yorg’a maxbubluk’,
Dardmandi men, vale ul o’zgaga darmon berur.
O’k’ida paykon emas, bir k’atra hayvon suyidur,
Etgach-o’k’ jonsiz tanimga jon o’shal paykon berur.
K’osh yoshimni xajrida, she’rimni vasfida ko’rung —
Kim, bu yanglig’ durru gavhar k’aysi bahru kon berur?
Bo’lg’ali k’addig’a moyil vaslidin mahrummen,
Boburo, ul husn naxli bar magar hirmon berur
K’aro zulfung firok’ida parishon ro’zgorim bor,
Yuzungnung ishtiyok’ida ne sabru ne k’arorim bor.
Labing bag’rimni k’on k’ildi, ko’zumdin k’on ravon k’ildi,
Nega holim yamon k’ildi, men ondin bir so’rorim bor.
Jahondin manga g’am bo’lsa, ulusdin gar alam bo’lsa,
Ne g’am yuz muncha xam bo’lsa, seningdek g’amgusorim bor.
Agar muslixmen, ar mufsid va gar oshik’men, ar obid,
Ne ishing bor sening, zohid, meningki ixtiyorim bor.
Fig’onim oshti bulbuldin, g’ami yo’k’ zarra bu k’uldin,
Base, Bobur, o’shal guldin ko’ngulda xorxorim bor.
Gul jamolin yopk’on ul gulning iki rayhonidur,
G’uncha sirrin ochk’on ul ikki labi xandonidur.
Ul musalsal ikki zulfi gul yuzining davrida,
Gul uza ag’nar, magar ul ikkining davronidur.
O’k’i zaxmini ko’rub har yon tanimda, el degay —
Kim, bu ko’hi dardning ul lolai nu’monidur.
Sel emasdur er yuzin tutk’on — ko’zumning yoshidur!
Ra’d emasdur ko’kka chirmashk’on — ko’ngul afg’onidur!
Lojaram, bo’lg’ay parishonu xavoyi men kibi
Zarra yanglig’ kimki bir xurshid sargardonidur.
Ul pari ishk’ida, Bobur, k’o’nglum andok’ telbadur—
Kim, sochi zanjiridur, chohi zak’an zindonidur.
Mening ko’nglumki, gulning g’unchasidek tah-batah k’ondur,
Agar yuz ming bahor o’lsa, ochilmog’i ne imkondur.
Agar ul k’oshi yosiz bog’ gashtin orzu k’ilsam,
Ko’zumga o’k’durur sarvu ko’ngulga g’uncha paykondur.
Bahoru bog’ sayrin ne k’ilaykim, dilsitonimning
Yuzi — gul, zulfi — sunbul, k’omati sarvi xiromondur.
Visoli lazzatidin ruh topmog’lik’ erur dushvor,
Firok’i shiddatida yo’k’sa jon bermaklik osondur.
Boshidin evrulur armoni birla o’ldum, ey Bobur,
Mening na’shimni bori ul pari ko’yidin aylondur.
Agarchi sensizin sabr aylamak, ey yor, mushkildur,
Sening birla chik’ishmog’lik’ dog’i bisyor mushkildur.
Mizojing noziku sen — tundu, men — bir beadab telba,
Sanga xolimni k’ilmok’, ey pari, izhor mushkildur.
Ne osig’ nolayu faryod xobolud baxtimdin,
Bu unlar birla chun k’ilmok’ ani bedor mushkildur.
Manga osondurur bo’lsa agar yuz ming tuman dushman,
Vale bo’lmok’ jahonda, ey k’o’ngul, beyor mushkildur.
Visolinkim tilarsen, nozini xush tortg’il, Bobur —
Ki, olam bog’ida topmok’ guli bexor mushkildur.
Ichgucha jomi ajal ko’nglumda ul sok’i(y)durur,
To’lg’ucha paymonam ul sok’i(y) bila bok’i(y)durur.
Bosh ko’tarmon bodadin chun bor ayog’i o’rtada,
K’o’ymon ilgimdin’ ayok’ chun jilvagar sok’i(y)durur.
Egma k’addim ayb k’ilma k’oshi yolar ishk’ida,
YAngi oydek xam bo’lur gar xud falak tok’idurur.
Ul hiloling birla xurshiding sifotin yozg’ali
Muxtasardur filmasal gar charx avrok’idurur.
Ishk’ ila maydin ko’ngulni tutmog’ing ne sudkim,
Dard naf’idur nechukkim, zak’r taryok’idurur.
Turklar xatti nasibing bo’lmasa, Bobur, ne tong,
Boburiy xatti emasdur, xatti sigaok’i(y)durur.
YOrdin ozor ko’nglum ichra behad bordur,
Ey xush ul ko’ngul, anga ne yoru ne ozordur.
Yo’k’turur gar yor — yo’k’tur tok’atu sabru shikeb,
YOr agar bordur, jafoyu javru mehnat yordur.
Necha ko’rsatsam vafoyu mehr, etar javru jafo,
Nechakim men zormen, mendin ul oy bezordur.
Ko’zi hajrida, yuzi yodida, so’zi shavk’ida,
Xotirim afgoru jismim zoru ko’z xunbordur.
Senda, Bobur, yo’k’ gunah, yorning itobi kam emas,
Jurmsiz doim itob aylar — ajab dildordur.
Yuzida ul labi xandon ko’runur,
Sutga ko’p bok’sa, bale, k’on ko’runur.
Xatti mushkinmudurur gul yuzida,
YO suman ustida rayhon ko’runur?
Ko’rmagay xotirini jam’ o’zga,
Kimga ul zulfi parishon ko’runur.
Ishk’ni el ne xayol aylabdur,
Asru mushkildurur — oson ko’runur.
Sarv bo’yluk’ sanaming, ey Bobur,
Rost aytay, so’zi yolgon ko’runur.
Bahor ayyomidur, dog’i yigitlikning avonidur,
Ketur, sok’iy, sharobi nobkim, ishrat zamonidur.
Gahi sahro uzori lola shaklidin erur gulgun,
Gahi sahni chaman gul chehrasidin arg’uvonidur.
YAna sahni chaman bo’ldi munak’k’ash ranga gullardin,
Magarkim sun’ning nak’k’oshig’a rang imtihonidur.
Yuzung, ey sarv, jonim gulshanining toza gulzori,
K’ading, ey gul, hayotim bog’ining sarvi ravonidur.
Ne erda bo’lsang, ey gul, andadur chun joni Boburning,
G’aribingg’a tarahhum aylagilkim, andijonidur.
To uzuldi ko’nglum ul oy k’addidin afsurdadur —
Kim, uzulgan g’uncha gulning shoxidin pajmurdadur.
Ko’ksum ichra tah-batah k’onni bag’ir k’ilmang xayol —
Kim, aning ishk’in yo’lida bir tah Etgan gurdadur.
Husn ko’rmas ko’zlarim, ko’nglum dog’i ishk’ istamas,
Go’iyokim ko’zlarimdur ko’ru ko’nglum murdadur.
Tan hijobin raf’ k’il, gar yor vaslin istasang,
Ey k’o’ngul, bilkim, aroda hoyil ushbu pardadur.
Bormu erkin ishk’ elinda, balki olam ahlida
Muncha chog’lig’ hasratu anduhkim Boburdadur?!
Sochiyu k’oshiyu ko’zidin boshta havodur,
Ne boshda havo — har birisi boshk’a balodur.
K’osh yosi bila ul k’ora ko’z g’amza o’k’ini
Ushshok’din o’zga sorig’a otsa xatodur.
Gar chin desangiz, ko’zi oning ohui Chindur,
Xattini, xato k’ilmasangiz, mushki Xitodur.
Evrulsam oning boshig’a, topshursam onga jon,
Jonimda havas ulduru boshda bu havodur.
Ishk’ ichra yoshurg’on yurakim k’onini, vahkim,
Bu seli sirishkim bori olamg’a yoyodur.
Bobur desa oyini, ne tong, javru jafolik’ —
Kim, husn eli oyini, bale, javru jafodur.
Chu dod berdi manga shoh yuz umidi vafodur,
Ne sud rashki hasudoki, dod dodi Xudodur!
Ne tong, k’otinda agar bo’lsa la’lu dur toshu tufrok’ —
Ki, ma’dani karamu judu bahri lutfu saxodur.
Agarchi dahr alamidin to’kuldi seli sirishkim,
Valek shah karamidin umidim asru to’lodur.
YAzid eliga ne mik’dor g’oziylar k’otidakim,
Ul eldur asru yuraksiz, bu xayl asru bahodur.
Adovat odi, muhabbat nishoni k’olg’ucha, Bobur,
Aduv xayli YAzidu muhibe oli abodur.
G’urbatta ul oy hajri meni pir k’ilibtur,
Hijron bila g’urbat manga ta’sir k’ilibtur.
Mak’dur borincha k’iluram sa’yi visoling,
To Tengrini, bilmonki, ne tak’dir k’ilibtur.
Tak’dirdur ul yonu bu yon solg’uchi, yo’k’sa,
Kimga k’avasi Sanbalu Tatyir k’ilibtur?
Bu Hind eri xosilidin ko’p ko’ngul oldim,
Ne sudki, bu er meni dilgir k’ilibtur.
Sendin bu k’adar k’oldi yirok’ — o’lmadi Bobur,
Ma’zur tut, ey yorki, tak’sir k’ilibtur.
Sendek menga bir yori jafokor topilmas,
Mendek senga bir zori vafodor topilmas.
Bu shaklu shamoyil bila xud x,uru parisen —
Kim, jinsi bashar ichra bu mik’dor topilmas.
Ag’yor ko’z olidayu ul yor ayon yo’k’,
G’am xori ko’ngul ichrayu g’amxor topilmas.
Ey gul, meni zor etmaki, husnung chamanida,
Ko’zni yumub-ochk’uncha bu gulzor topilmas.
Bobur, seni chun yor dedi — yorlig’ etgil,
Olamda kishiga yo’k’ esa yor topilmas.
K’o’y, ey ok’il, nasihat so’zlarinkim, dilpisand ermas,
Mening devona ko’nglumga nasihat sudmand ermas.
Necha devona ko’nglumni k’ilursen nafy, ey ok’il,
Agarchi telbadur, bori seningdek xudpisand ermas.
K’ilursen talx ayshim komini behuda so’zlardin,
Sarosar so’zlaring zahredur, ey nosihki, pand ermas.
Bo’lubmen bir parining anbarin sochig’a vobasta,
Meni telbaga emdi hojati zanjiru band ermas.
Jahonda ko’p gado garchi lavandatvorlik’ bordur,
Va lekin, Boburo, hargiz seningdek shah lavand ermas.
Ul oyning ittifok’i nifok’ig’a arzimas,
Ayyomi vasli shomi firok’ig’a arzimas.
Bu dahr ichra bistari rohat tilarni k’o’y,
Ul farsh chun bu ko’hna ravok’ig’a arzimas.
Aysheki o’tti — o’zga ani zikr aylama,
Har nimaiki yitti — so’rok’ig’a arzimas.
K’ilmok’ umidu biym ila xidmat shah olida,
Darbonining so’kunchu tayok’ig’a arzimas.
Bobur, visolni ne tilarsen, chu hajr bor,
Bir lahza ayshi mehnati bok’i(y)g’a arzimas.
Oldi k’o’nglumni, sog’indimkim, manga dildor emish,
Bilmadim, bu nav’ mendin ul nari bezor emish.
Oshik’ o’lgoch, ko’rdum ul shamshod k’addin yuz balo,
Olloh-Olloh, ishk’ aro mundok’ balolar bor emish!
Iltifot etmasligin boziy xayol aylar edim,
Emdi bildimkim, anga mendin bu yanglig’ or emish.
Ul pari ishk’ida yo’k’ o’lmok’din o’zga chorae,
Chun o’zi — k’otil, so’zi — muhlik, ko’zi — xunxor emish.
Husn ahli, ey ko’ngul, olam aro ishk’ ahlining
Ko’nglini soxlar emish, har kimgakim, dildor emish.
Ul vafosiz yordin chekmak ne, ya’ni muncha g’am,
Husn ahli, chunki, Bobur, dunyoda bisyor emish.
Necha davron g’ussasi bo’lg’ay mening jonimg’a xos,
Koshki o’lsam, dog’i bu g’ussadin bo’lsam xalos!
Ohu vovaylo — surudum, dardu g’am — hamsuhbatim,
Boda — ashkim k’oni, kim ko’rdi muningdek bazmi xos?
Gar shikastim bo’lsa sust ag’yordin, ta’n etmangiz —
Kim, shikaetig’a sabab olmosning bordur rasos.
Oshik’ o’lg’och, bexudu devona bo’ldum, bilmadim —
Kim, pariruhsoralar ishk’iga bu ermish xavos.
Xublarni ko’z ko’rub, k’on k’ildi Bobur bag’rini,
Emdi ko’zdin k’on to’karmenkim, budur anga k’asos.
Kim ko’rubdur, ey k’o’ngul, ahli jahondin yaxshilig’?
Kimki, ondin yaxshi yo’k’, ko’z tutma ondin yaxshilig’!
Gar zamonni nafy k’ilsam, ayb k’ilma, ey rafik’,
Ko’rmadim hargiz, netayin, bu zamondin yaxshilig’!
Dilrabolardin yomonlik’ keldi mahzun ko’ngluma,
Kelmadi jonimg’a hech oromi jondin yaxshilig’.
Ey ko’ngul, chun yaxshidin ko’rdung yamonlik’ asru ko’p,
Emdi ko’z tutmak’ ne, ya’ni har yamondin yaxshilig’?
Bori elga yaxshilig’ k’ilg’ilki, mundin yaxshi yo’k’ —
Kim, degaylar dahr aro k’oldi falondin yaxshilig’!
YAxshilig’ ahli jahonda istama Bobur kibi,
Kim ko’rubdur, ey ko’ngul, ahli jahondin yaxshilig’?!
So’rma holimniki, bo’ldum burnog’idin zorrok’,
Jism jondin zoru jonim jismdin afgorrok’.
Banda tak’rir aylay olmon band-bandim dardini,
Yuz temur band o’lsa, ondin bu erur dushvorrok’.
Mastu bexudluk’ bila umrungni o’tkarding, darig’,
Ey ko’ngul, mundin beri bo’l bir nima hushyorrok’.
G’aflat uyk’usidin uygon — gar tilar bo’lsang murod —
Kim, etar mak’sadg’a har kim bo’lsa ul bedorrok’.
O’lgali ettim, mening jonim g’amin e, ey rafik’,
Dahr aro chun yo’k’ kishi sendin manga g’amxorrok’.
Kelmas o’xshar zahmating islohg’a, Bobur, magar,
Har davokim k’ildilar, bo’ldung tak’i bemorrok’.
YOr yuzumni ko’rub, dardu g’amim bilsa kerak,
Yuz ko’rub, dardu g’amim chorasini k’ilsa kerak.
Ey sabo, jonu ko’ngulni o’zining chun k’ildi,
Ko’ngli birla degasen, joni uchun kelsa kerak.
Vaslini ne k’ilayin — g’ayrdin ayrilmadi hech,
YOr vasli menga, u ag’yordin ayrilsa kerak.
Vaslining k’adrini chun bilmadi bu telba ko’ngul,
Hajrining tig’i oning yuragini tilsa kerak.
Shukr, Boburni bilurmen, degan ermish ul oy,
Lojaram, bandalarin shohlari bilsa kerak.
Bir pari men telbani husnig’a moyil k’ilg’udek,
Ko’zum ichra er tutub, ko’nglumda manzil k’ilg’udek.
Ko’nglumu ko’zum yuziga volayu hayron bo’lub,
Jonima yuz ming g’amu mehnatni hosil k’ilg’udek.
Notavon ko’nglumg’a ishk’i k’ayg’uni kelturgudek,
Ayshu ishratni ko’nguldin k’ayg’u zoyil k’ilg’udek.
K’ilmadi Farhodu Majnun o’zni rasvo men kibi —
Kim, bu nav’ ish — ish emastur hech ok’il k’ilg’udek.
Ul pari ishk’ida Bobur jon berib, ey ahli ishk’,
Ishk’ atvorini ishk’ ahlig’a mushkil k’ilg’udek.
Chik’sa k’uyosh falakka, sen otk’a chik’k’aningdek,
Bo’lg’aymu ul seningdek, ul biri tavsaningdek?
Ko’ksumni chunki yording, kirgil ko’ngulgakim, bor —
Ul yora eshigingdek, ko’z anda ravzaningdek.
Gar siym bargi gulni k’ilsa libos o’ziga,
Bo’lg’aymu, ey gulandom, ko’nglak bila taningdek?
Ul yor x.azratinda bisyor yaxshidur g’ayr,
Men xdm yamon emon, lek, yaxshi emon aningdek.
Da’viyi ishk’ etib, g’ayr, Boburni ayb k’ilma —
Kim, men edim seningdek, sen bo’lg’asen meningdek.
O’zni, ko’ngul, aysh ila tutmok’ kerak,
Bizni unutk’onni unutmok’ kerak.
Ayshu tarab gulbunig’a suv berib,
G’ussa niholini k’urutmok’ kerak.
Tiyradurur zuhd damidin ko’ngul,
Ishk’ o’ti birla yorutmok’ kerak.
Har nimag’a g’am ema — g’am ko’pturur,
Aysh bila o’zni ovutmok’ kerak.
K’o’yma mashak’k’at aro, Bobur, ko’ngul,
O’zni farog’at bila tutmok’ kerak.
Ko’ngulga bo’ldi ajoyib balo k’aro soching,
Shikasta ko’ngluma ermish k’aro balo soching.
Boshimg’a chik’ti tutun rashkdin k’ora sochdin,
Ayok’k’a tushgali, ey sarvi noz, to soching.
Muyassar o’ldi junun mulki, ey junun axli,
Nisori ashkni emdi bu kun mango soching!
Soching shikastida bordur shikasta ko’ngullar,
Ko’ngullar ochilur, ochilsa ul k’aro soching.
Ochildi ko’ngli, chu ochting sochingni, Boburning,
Ne ayb, agar desa dilbandu dilkusho soching!
O’lturur garchi meni guftoring,
Tirguzur ul labi shakarboring.
Kuydurur xasratida meni, netay,
Otashin guldek iki ruhsoring.
Ey ko’ngul, yaxshi iki dunyodin
Bir nazar k’ilsa sanga dildoring!
Xor ko’rma g’amin ul oyningkim,
Budurur furk’atida g’amxoring.
K’ildi to gul yuzida zohir xat,
Boburo, bo’ldi xati bezoring.
Xiradu sabr kelib albatta,
Ishk’idin emdi meni k’utk’oring!
Olida go’yin ko’rung, ilgida chavgonin ko’rung,
Yuzida zulfi bila go’yi zanaxdonin ko’rung!
Sekretib eldurganida tavsanig’a ko’z soling,
YOyk’olib yo’l yurusa, sarvi xiromonin ko’rung!
Ul pari maydon aro javlonda yuz ming noz ila,
Ork’asinda yuz meningdek zoru hayronin ko’rung.
Ishk’ida jonni malomat o’k’ig’a k’ilmang hadaf,
K’oshining yosini ko’zlang, tiyri mujgonin ko’rung!
Derki, Bobur, iltifot aylay sanga etgan zamon,
Menga etgach, k’oshida yuz chinu yolg’onin ko’rung.
K’aysi bir ozorin aytay jonima ag’yorning?
K’aysi bir og’ritk’onin k’o’nglumni dey dildorning?
K’aysi bir berahlig’ini tolei gumrohning?
K’aysi bir kajravlig’ini charxi kajraftorning?
K’aysi hasrat birla armonin vafosiz vaslning?
K’aysi mehnat birla ranjin furk’ati xunxorning?
G’urbat ichra, ey ko’ngul, eldin vafo istarni k’o’y,
Chun vafosin ko’rmading hargiz diyoru yorning.
Bobur, ul gul javr etar, ag’yordin ne yaxshilig’?
Gulning ozori bu bo’lsa, vah, ne bo’lg’ay xorning?
Kimki, bo’lg’ay sen kibi olamda dildori aning,
Har k’ayon azm aylasa, bo’lg’ay Xudo yori aning!
Ko’yidin men azm etarmen — k’olg’udektur xotirim,
Xotirimni saxlasa, Tengri nigahdori aning!
Keldim ersa, kelmadi hargiz aning ko’ngliga rahm,
Bordim, ammo bormadi ko’nglumdin ozori aning.
Ul k’uyoshdin ne asig’ chekmak jafoyu javrkim,
Mayli yo’k’tur zarrae mehru vafo sori aning.
Borg’ay erdim bosh ila ko’yiga, naylay, Boburo,
Har k’achon borsam eshigiga, kelur ori aning.
Telba ko’nglumkim, sening changingdadur, yod aylagil,
Bir navozish birla ko’nglumni mening shod aylagil!
Ishrat ichra har k’achonkim, chang olsang ilginga,
Furk’atingda k’olgon egri k’omatim yod aylagil.
Soz aylab bir nishotangez chang, ey dilrabo,
Benavo ko’nglumni g’am changidin ozod aylagil.
Majlis ichra chang birla tortib ovoz, ey pari,
Sabru hushim juzvu avrok’ini barbod aylagil!
Changda har kun cholur yoring chu yo’k’tur, Boburo,
Erga bosh chalmok’ bila o’zungni mu’tod aylagil
Ne fikrekim, sening fikring emas — ul fikr erur botil,
Ne umrekim, o’tar sensiz — erur ul umr behosil!
Taolalloh, ne ko’zu k’oshdururkim, har k’achon ko’rsam,
Gahi ko’nglum bo’lur bexud, gahi ak’lim bo’lur zoyil.
Jafoyu javr tavridin erursen asru ko’p vok’if,
Vafoyu mehr rasmidin bo’lursen asru ko’p g’ofil.
K’uyosh yanglig’ yuzungga mendururmen volayu hayron,
YAngi oydek k’oshingg’a mendururmen oshik’u moyil.
Kechurdung oyu yilni mastu bexudluk’ bila, Bobur,
Necha g’aflat bila umr o’tkarursen, necha kun oyil!
Jonimdin o’zga yori vafodor topmadim,
Ko’nglumdin o’zga maxramy asror topmadim.
Jonimdek o’zga jonni dilafgor ko’rmadim,
Ko’nglim kibi ko’ngulni giriftor topmadim.
Usruk ko’ziga toki ko’ngul bo’ldi mubtalo,
Hargiz bu telbani yana hushyor topmadim.
Nochor furk’ati bila xo’y etmisham, netay,
Chun vaslig’a o’zumni sazovor topmadim.
Bori boray eshigiga bu navbat, ey ko’ngul,
Nechaki borib eshigiga bor topmadim.
Bobur, o’zungni o’rgatako’r yorsizki, men
Istab jahonni, muncha k’ilib, yor topmadim.
Sening ishk’ingda, ey nomehribon, bexonumon bo’ldum,
Demon bexonumon, ovorai ikki jahon bo’ldum.
Labing gar bermasa bo’sa, nechuk jon elta olg’ayman,
Bu yo’ldakim, adam sahrosig’a emdi ravon bo’ldum.
So’rub ul oy labidin, og’zining ramzini angladim,
Bir og’iz so’z bila, ko’rungki, muncha xurdadon bo’ldum.
Nechakim, k’oshi yolar ishk’ida tuzlukni ko’rsattim,
Vale oxir malomat o’k’larig’a-o’k’ nishon bo’ldum.
Kular erdim burun Farhodi miskin dostonig’a,
Bu Shirindurki, oning birla-o’k’ hamdoston bo’ldum.
Visoling davlatig’a etmasam Bobur kibi, ne tong —
Ki, hajring mehnatida asru zoru notavon bo’ldum.
Xazon yafrog’i yanglig’ gul yuzung hajrida sarg’ardim,
Ko’rub rahm aylagil, ey lola ruh, bu chehrai zardim.
Sen, ey gul, k’o’ymading sarkashligingni sarvdek hargiz,
Ayog’ingg’a tushub, bargi xazondek muncha yolbordim.
Latofat gulshanida gul kibi sen sabzu xurram k’ol,
Men archi dahr bog’idin xazon yafrog’idek bordim.
Xazondek k’on yoshim, sorig’ yuzumdin el tanaffurda,
Ba har range, bihamdillah, ulusdin o’zni k’utk’ordim.
Ne tole’dur mangakim, axtari baxtim topilmaydi,
Falak avrok’ini har nechakim daftardek axtardim.
Ulusning ta’nu ta’rifi manga, Bobur, barobardur,
Bu olamda o’zumni chun yamon-yaxshidin o’tkardim.
G’ayr toshi zaxmidin dardimni izhor etmadim,
Ichtagi pinhon g’amim toshtin namudor etmadim.
K’ondin elga yoydi tifli ashk sirrimni mening,
Chunki men ul yoshni hargiz sohibasror etmadim.
Yuzi xurshidi, tishi durridin ayru jismda
K’olmadi bir zarra erkim, tishdin afgor etmadim.
Kelmadi ko’nglumga ishk’ining sururu davlati,
To o’zumni mehnatu g’amg’a sazovor etmadim.
Toleimdin ne osig’, Bobur, fiyunu nolakim,
Uyk’uluk’ baxtimni bu un birla bedor etmadim.
Oyog’in o’psam, etishgay arsh tog’ig’a boshim,
Dast bergay davlatim, gar tutsa ilgim mahvashim.
K’o’ymog’umdur etaging ketsam ilikdin har necha,
Bormog’umdur ostoningdin agar borsa boshim.
O’tti el bo’lmok’din ul yosh, men k’arig’um ishk’ida,
O’lganim yaxshi bu nav’ ar o’tsa ellikdin yoshim.
Do’stlar, ko’nglumdagin k’abrim toshig’a yozg’asiz,
Toki birdek bo’lg’ay ul oy ishk’ida ichu toshim.
YOr iti, k’ichk’irma gar Bobur desa holin sanga,
Naylayin, bu g’urbat ichra sendin o’zga yo’k’ kishim.
Ne xush bo’lg’ayki, bir kun uyk’uluk’ baxtimni uyg’otsam,
Kechalar tori mo’yidek beliga chirmashib yotsam.
Gahi guldek yuzini ul shakar so’zlukning islasam,
Gahi shakkar kibi ul yuzi gulning la’lidin totsam.
K’ani Shirin bila Layliki, sendin noz o’rgansa?
K’ani Farhodu Majnunkim, alarg’a ishk’ o’rgatsam?!
YOruk’ kunduz, k’orong’u kechada anjum kibi bo’lg’ay,
Chekib gar oh dudini, ko’ngul o’tini tutratsam.
Ko’zum ravshanlig’ida bo’lg’ay, ey Bobur, base kamlig’,
Agar k’oshi bila yuzin hilolu kunga o’xshatsam.
Hajr aro ishrat ayog’in bormu no’sh aylar chog’im,
Sensizni yurub ayok’ ichkuncha sinsun oyog’im!
Ishk’ bemorimenu sen husnunga mag’ruru mast,
Men nechun bormay o’zumdinkim, dame yo’k’tur sog’im.
Dog’lar k’o’ydum diramlar kibi ko’ksumni yorib,
Ne osig’kim, yorg’a tushmas k’abul ul yormog’im.
Dast bermas vaslu kelmas yoru rahm etmas, ne sud?
Bormog’im bo’g’zumg’a eltib, bormog’im yolbormog’im.
Istaram, ey ishk’, mendin k’olmag’ay nomu nishon,
Tufrok’ et jismimni, dog’i elga bergil tufrog’im!
Ko’zlarimdin borg’ali yoshim tanim bo’ldi nizor,
Bilmadim, ul yosh ekandur, Boburo, mening yog’im.
G’urbatu hijrong’a k’oldim, oh, ul jon ilgidin,
Jong’a ettim emdi g’urbat birla hijron ilgidin.
Ko’rsatur gah tig’u gah o’k’ — holatimni bilmayin,
Ne balolar ko’radurmen yori nodon ilgidin.
El fig’onimdin bajonu men bu jondin, ey ajal,
K’il xalos elniyu meni jonu afg’on ilgidin.
Bobur, ul oy hajrida ishing base dushvor edi,
Shukrkim, k’utk’ardi o’lum seni oson ilgidin.
YAna ko’z uyida ma’vo k’ilibsen,
Ko’ngul koshonasida jo k’ilibsen.
YAna savdoi zulfungdin, nigoro,
Meni oshuftayu shaydo k’ilibsen.
G’aming yo’k’ jon agar bersam g’amingda,
O’zungni muncha beparvo k’ilibsen?!
K’oshingdin meni o’k’dek tashlar uchun,
YAngi oydek k’oshingni yo k’ilibsen.
Ko’zumdin yoshunub, ey bahri altof,
Ko’zumning yoshini daryo k’ilibsen.
Sog’inmas jannat ul-ma’voni Bobur,
Aning ko’nglida to ma’vo k’ilibsen.
Ne vafo umrumda ul jonu jahondin ko’rgamen,
Kim vafo jondin ko’rubturkim, men ondin ko’rgamen?!
Ko’z yo’lidin ul pari husnin nazar aylar edim,
K’on yoshim ul yo’lni tutti, emdi k’ondin ko’rgamen?!
YO Rab, ul kun shum tole’din manga bo’lg’aymukim,
Jonima orom ul oromijondin ko’rgamen?
Ko’z ko’rar, lekin solur meni balog’a bu ko’ngul,
Bu baloni necha chashmi xunfishondin ko’rgamen.
Bartaraf k’ilg’il vafo istarni eldin, Boburo,
Ul g’alatdurkim, vafo ahli jaxondin ko’rgamen.
Takalluf har necha suratda bo’lsa, ondin ortuk’sen!
Seni jon derlar, ammo betakalluf jondin ortuk’sen!
Parining husn ichra garchi oti benihoyatdur,
Meni devona k’oshimda va lekin ondin ortuk’sen!
Pari bu husn birla ko’rsa yuzungni, bo’lur telba,
Seni ta’rif etar, lekin sifat k’ilgondin ortuk’sen!
K’adam ranjida k’il ko’nglum uchun, ey yorning o’k’i,
Mening bu notavon ko’nglumga chun darmondin ortuk’sen!
Ik’omat chunki k’ilding, Boburo, ul hur ko’yida,
Mak’oming ravzadin avlo, o’zung rizvondin ortuk’sen!
Bu yanglig’ bilsam erdi hajrning muhlik k’aro shomin,
Berurmu erdim o’lguncha ilikdin vasl ayyomin?!
Jahonda ayshu ishratdin ko’ngul orom topk’aymu,
Kishi to ko’rmaguncha yonida mahvash diloromin?
Ko’ngulda hasrati ul oyning og’zining chu behaddur,
Ko’ngul go’yoki mundindur tutubtur g’uncha andomin.
Masih anfosi yanglig’ jon berur farsuda jismimg’a,
Sabo keltursa nogah hajr aro ul yor payg’omin.
Muvofik’ yorlar birla bu damni xush kechur, Bobur,
Na uchunkim, kelur damg’a bo’la olmas kishi zomin.
So’zlab ul la’li shakarxoni shakarrez etasen,
Ochib ul zulfi sumansoni dilovez etasen.
Gah k’oshing sekretibu goh, ko’zung o’ynatib,
Ne balo fitna mening jonima angez etasen.
Suv kibi tig’ing chekib, tund samandingni minib,
Eldurub har sorig’a, mening o’tum tez etasen.
Ko’zlaring hajrida bemormenu bok’maysen manga,
Meni og’rik’k’a magar yok’k’ali parhez etasen?
Hajr shomi mehnatidin k’utula olmay chu sen,
Boburo, har nechakim o’zni saharxez etasen.
Xurshid yuzung birla bu kun, ey maxi tobon,
Da’vo gar etar bo’lg’usi kun, so’ngra pushaymon.
Sen gul kibi to g’amzadasen x,usnunga mag’rur,
Bulbul kibi men g’amzadamen husnunga hayron.
Gul yuzung erur lola, vale, lolai xudro’y,
Tor og’zing erur g’uncha, vale, g’unchai xandon.
Gohi k’ulog’ing to’lg’adi, gah yuzunga keldi,
Zulfungni yig’ishturki, base bo’ldi parishon.
Chun bo’ldi sochi torig’a jon rishtasi payvand,
Bobur, ko’ngul uzmak sochidin emdi ne imkon?!
K’adu xating bila ko’zu yuzung, ey sarvi siymintan,
Biri sarvu biri rayhon, biri nargis, biri gulshan.
Hadisu la’lu raftoru jamolingdin erur har dam
Tilim go’yo, so’zum rangin, ko’shul xurram, ko’zum ravshan.
Meni madhushu miskin, naylay, ul sho’xi balo birla,
Men asru bedilu bexud, ul asru purdilu purfan.
Falak javru jafosidin, ul oy dardu balosidin
Chekarmen nolayu afg’on, k’ilurmen giryayu shevan.
Baloi ishk’u yolg’uzluk’, dag’i hijronu g’urbatda
Otim — Majnun, kishim — mehnat, ishim — zori, erim — gulxan.
O’k’ung birla xayoling, dardingu mehringga Boburdek,
Tanim — manzil, ko’zum — maskan, ko’kus — ma’vo, ko’ngul — maxzan.
Ishk’ elining ohidin ul sarv k’ad xam bo’lmasun,
G’am elidin ul muanbar zulf darham bo’lmasun.
Ko’p jafoyu javr ko’rduk, ey k’uyosh, hajring kuni,
Boshimizdin soyai sarvi k’ading kam bo’lmasun!
Dahri dundin tegmasun ozor nozik jismingga,
Dahr ahlidin muborak ko’nglungga g’am bo’lmasun.
Olam ahli birla olamdin manga sensen g’araz,
Zoti poking bo’lmasa, olamda odam bo’lmasun!
Gar havodorim erursan, ey sabo, arz aylakim,
Ul yuzi gul sarv har xas birla hamdam bo’lmasun.
Garchi oshik’ lozimi olamda rasvolik’turur,
Ishk’ aro Bobur kibi rasvoi olam bo’lmasun!
Tushumda chun k’uyoshdek orazingni ko’rdum o’trudin,
Tilarmen to k’iyomat ochmag’aymen ko’zni uyk’udin.
Sening vaslingdin ayru tushgali borg’on sori ortar
Tahassur — ork’adin, mehnat — yonimdin, hajr — o’trudin.
Ko’nguldin k’ati ummid ayladim ul vak’tkim, bildim,
Kesildi rishtai jondin, osildi tori gisudin.
Tiya olmon yig’ini ko’rgach ul yoshni, vale, ul ham
Ko’zum yoshini ko’rgach, asray olmas o’zni kulgudin.
Ko’zum yoshiki, emruldi shikebu sabr uyi ondin,
Ziyonlar sanga, ey Bobur, bu yanglig’ bilmadim sudin.
K’uyoshim har sorig’a azm kilsa, zarrae k’olmon,
Ne uchunkim, agar ayrilsam ondin, kun ko’ra olmon.
Oningdek bo’lmisham hayron k’uyosh yanglig’ yuzungakim,
K’uyoshdek nayzalar tegsa ko’zumga, ko’z ola olmon.
Agarchi yor ishki notavon ko’nglumga o’t soldi,
Vale, men notavon ul yor ishk’ida ko’ngul solmon.
Ibodat vak’ti bo’lsa, har necha mehrob o’trumda,
K’oshin nak’shin tasavvur k’ilmag’uncha erga bosh cholmon.
Irok’u Fors gar etsa, sening bu she’ring, ey Bobur,
Ani hifz etgusi Hofiz, musallam tutk’usi Salmon.
Mening k’o’nglumni har dam og’ritib, parvoe k’ilmaysen,
Sen, ey bedard, naylaykim, ko’ngul dardini bilmaysen.
Ne bilgaysen mening dardu g’amim har soatu har dam —
Ki, husn usruklugidin oyu yil, ey oy, oyilmaysen.
Vafo maktubi birla g’amza o’k’in hech yozmaysen,
Jafo rasmiyu javr oyinini hargiz yongilmaysen.
K’otilma, ishk’ eli holin chu bilmassen, manga, ey shayx,
Ne bilgaysenki, hargiz bu jamoatk’a k’otilmaysen.
Bo’lubtur ishk’ing ichra garchi xasdek jismi Boburning,
Vale, ne foydakim, xascha chog’lik’ ko’zga ilmaysen.
Jamoling vasfini, ey oy, necha eldin eshitgaymen,
Ne kun bo’lg’ay, visolingg’a meni dilxasta etgaymen!
Tarahhum yuzidin yuzungni ko’rmakka buyurg’aysen,
Xush ulkim, orazingni ko’rgamen, so’zung eshitgaymen!
Itingdurmen, soching zanjirini bo’ynumg’a mahkam k’il —
Ki, vodiyi firok’ing ichra k’o’rk’armenki, yitgaymen.
Tarahhum k’ilmasang yo bok’may, istig’no bila o’tsang,
Tazarru’ k’ilg’amen yo yig’lag’aymen — o’zga netgaymen?!
Muyassar bo’lmasa boshimni k’o’ymog’lig’ ayog’ig’a,
Boshimni olib, ey Bobur, ayok’ etgancha ketgaymen!
Bu kecha kulbamg’a keldi ul k’uyoshim yoshurun,
K’arnlarda kelmadi hargiz muningdek kechk’urun.
Og’zidek tor fursati vasli, vale, hajri tuni
Ul muanbar sochi yanglig’ ham k’orong’u, ham uzun.
To xayoli orazing tushti ko’ngulga, ey k’uyosh,
Bo’ldi ko’nglum bir yonar o’tu so’ngaklarim — o’tun.
Bo’ldi ko’nglumda girih hasrat o’ti tor og’zidin,
Bor magar jismim mening toru ko’ngul anda tugun.
Olg’ali jonimni hijrong’a havola k’ildi yor,
K’o’yma hijrong’a, ajal, jonimni ol, Tengri uchun!
Sarvdek k’addi firok’ida fig’onimdur baland,
Gul kibi ruhsori hajrida yoshimdur lolagun.
Ishk’ ila devonalig’da bo’lmisham sohibkamol,
Ishk’ ahli, emdi Boburni degaysiz zufunun.
Shoxi gulu nastaran yod berur bo’yidin,
Atrni mushki Xo’tan kasb k’ilur mo’yidin.
Gul — yuzidin munfail, sarv — k’addidin xijil,
Rang olur muttasil lolayu gul ro’yidin.
Jong’a k’ilur yuz sitam, ko’ngluma yuz oncha ham,
Ko’z ok’izur jo’yi g’am sho’xi balojo’yidin.
Ravzag’a gar etgamen, onsiz ani netgamen?
Mumkin emas ketgamen ul k’aro ko’z ko’yidin.
Garchi k’ilur yuz karam, vasli etar muhtaram,
Lek, base, k’o’rk’aram, Bobur, oning xo’yidin.
K’ayong’a borsang, itingmen, o’zumni etkuroyin,
Etishmasam sanga, bok’ib duo k’ilib huroyin.
Yuzum bo’sag’ashta sursam — ne yaxshi ayshdurur,
Inoyat et, eshigingda bu ayshni suroyin.
Firok’ing ichra yig’idin nechuk yig’ay o’zni,
YOshim bosh urdi jahong’a, ne nav’ yoshuroyin.
Necha tag’oful etib, menga bok’may yurar ul,
Necha tazarru’ etib, men anga bok’ib turoyin.
K’uyoshg’a zarra nazar solmag’ay sevunmakdin,
K’utulsa g’am tunidin, ko’rsa yona Bobur oyin.
Necha husn ahlidin, mahzun ko’ngul, ozor topk’aysen?
Necha gulchehralardin bag’ring ichra xor topk’aysen?
Necha ishk’u firok’u rahmsiz ag’yor ilgidin
O’zungni xoru jonni zoru ko’z xunbor topk’aysen?
Necha mak’dur borincha aning royicha borg’aysen?
Necha borg’on soyi o’zungni bemik’dor topk’aysen?
Tanimg’a nechakim nazzora k’ilsang, dog’ ko’rgaysen,
Ko’ngulda har nechakim istasang, ozor topk’aysen.
Bu mahvashlarg’a ko’nglung bermag’ilkim, asray olmaslar,
Ko’ngulni asrag’il, bo’lg’ayki, bir dildor topk’aysen.
Xating bila yuzungu kokulung sening, ey jon,
Biri — binafsha, biri — yosuman, biri — rayhon.
Takallum aylarida tiliyu tishiyu labi,
Biri — ak’ik’u biri — injuyu biri — marjon.
Ko’ngulni zoru meni xoru tanni tor etgan
Biri — jafoyu biri — g’urbatu biri — hijron.
Tanu ko’ngul bila ko’z vaslu nozu husni uchun
Biri — harobu biri — volayu biri — hayron.
Tamomi umrida Boburg’a uch so’z aytibtur:
Biri — so’kunchu biri — k’attik’u biri — yolg’on.
Necha la’lingdin mening bag’rim to’la k’on k’ilg’asen?
Xotirimni necha zulfungdek parishon k’ilg’asen?
Necha etkurgaysen el boshini ko’kka mehr ila,
Necha meni javrdin er birla yakson k’ilg’asen?
Ko’ngluma dashnomu ta’ning ulcha mak’dur etgasen,
Jonima bedodu zulmung ulcha imkon k’ilg’asen.
Manga bormok’ mushkilu kelmak sanga osondurur,
Ushbu mushkilni manga, yo Rab, sen oson k’ilg’asen.
Demagay axsant lafzin, Bobur, ul yoring sening,
Nechakim Hasson kibi o’zni suxandon k’ilg’asen.
Keldi ul vak’tki, boshimni olib ketgaymen,
Olam ichra ayog’im etganicha etgaymen.
Istaram o’zni aziz elga ko’runmasliktin,
Necha o’zumni ulus ko’zida xor etgaymen?
Xalk’ yuz javr ila ishlar buyurur, kosh elning
Ne yuzin ko’rgamenu ne so’zin eshitgaymen!
Har sori borsa bu devona ko’ngul, ayb etma,
O’yla devona emaskim, ani berkitgaymen.
Dema Boburga netarsen, bosh olib ketmak ne?
Tengrining xosti mundok’ esa, men netgaymen?
Bu g’amdamenki, ishim fikrini ne nav’ etayin?
Ne erda sokin o’lay, ne k’ilay, k’ayon ketayin?
Ne dayrdin eshigim ochilur, ne masjidtin,
Necha eshikdin eshikka gado kibi etayin?
Jahon eli bila guftu shunud k’ilmasmen,
Necha so’zumni deyin, necha k’attik’ eshitayin?
Dema ne bo’ldi ishing, fikr k’ilg’il, ey Bobur,
Ne bo’lsa, ul bo’lur erkin ishim, ne fikr etayin?
G’ayrg’a necha vafo k’ilg’aysen?
Jonima necha jafo k’ilg’aysen?
Bexato elga otib g’amza o’k’in,
Bizga etganda xato k’ilg’aysen.
Ko’rmagaysen alamu dard yuzin,
Dardima, eyki, davo k’ilg’aysen!
Tilaram sarvi ravoning ravishin,
Tilagim, kosh, ravo k’ilg’aysen.
Bobur, ul umr seni so’kkan uchun,
Umr borincha duo k’ilg’aysen.
Sendin nafase murod topmon,
Ishk’ingda ko’ngulni shod topmon.
Ishk’ ahlig’a iltifot ko’rmon,
Husn ahlida e’tik’od topmon.
K’ilsam sanga har necha tazallum,
Faryodu fig’onki, dod topmon!
Faryodki, derga ishk’ rozin,
Bir kishini e’timod topmon.
K’oshing g’ami sharhini yozarg’a
Ko’z k’orasidek midod topmon.
Men banda juz ink’iyod bilmon,
Sen shohda juz inod topmon.
Xush ulki, yona muborak yuzungni ko’rgaymen,
Yuzum bila k’adaming gardini supurgaymen.
Demaki, javr kelur sanga yor ko’rmaktin,
Meni ne k’o’rk’utasen, har ne kelsa ko’rgaymen.
Gahi jafoyu gahi javr etib yuz evrulasen,
Men ul emonki, bular birla yuz evurgaymen.
Necha firok’ xumori aro azob chekay,
K’achon visol mayidin dame usurgaymen?
Firok’ o’tida ovunsam chog’ir bila, ne ajab,
Magar bu suv bila ul shulani o’churgaymen.
Demish meniki itim, Xayrkulpanda ko’rgumdur,
Necha bu va’da bila, Boburo, yugurgaymen.
Kelki, sensiz tobakay mak’tuli hijron bo’lg’amen?
Chorae k’ilkim, sening ollingda k’urbon bo’lg’amen!
Ey xush ulkim, turg’asen kelib ko’zum o’trusida,
Men tikib ikki ko’zum yuzungga, hayron bo’lg’amen.
Necha sensiz dardu g’am bo’lg’ay mening ko’nglumda jam’,
Necha zulfung ishtiyok’idin parishon bo’lg’amen?
Ko’yung ichra gar sak’ar bo’lsa, mak’ar jannatcha bor,
Jannat o’lsa gar makon, sensiz ne imkon bo’lg’amen?!
Bayaknogax. ko’zumga uchrab o’tru,
Meni devona k’ilding, ey pariro’.
Jahonda har kishiga bor murode,
Mening yo’k’tur murodim sendin ayru.
Magar uyk’uda yuzush ko’rgay erdim,
Vale, xajringda ko’zdin uchti uyk’u.
Iki soching bila yuzung k’uyoshin
Kechalar yod etarmen tongga tegru.
Tarahhum aylakim, bechora Bobur
Sening ishk’ingda bo’ldi zor asru.
Charxning men ko’rmagan javru jafosi k’oldimu?!
Xasta ko’nglum chekmagan dardu balosi k’oldimu?!
Meni xor ettiyu k’ildi muddaiyni parvarish,
Daxri dunparvarning o’zga muddaosi k’oldimu?
Meni o’lturdi jafoyu javr birla ul k’uyosh,
Emdi tirguzmak uchun mehru vafosi k’oldimu?
Oshik’ o’lg’ach, ko’rdum o’lumni o’zumg’a, ey rafik’,
O’zga ko’nglumning bu olamda harosi k’oldimu?!
Ey ko’ngul, gar Bobur ul olamni istar, k’ilma ayb,
Tengri uchun de, bu olamshshg safosi k’oldimu?
To olg’ali ko’shlumni ul yuz bila ul gisu,
Kunduz manga ne orom, kecha menga ne uyk’u!
Har yong’aki azm etsam, yonimda borur mehnat,
Har soriki yuzlansam, o’trumg’a kelur k’ayg’u.
Yuz javru sitam ko’rgan, ming mehnatu g’am ko’rgan,
Osoyishi kam ko’rgan mendek yana bir bormu?!
Ul yuzi k’uyosh k’ajri, bu sa’b balo dardi,
Ko’nglumga urubdur o’t, holimni k’ilibdur su(v).
Har nechaki muhlikdur, dardingni dema elga —
Kim, yig’lamog’ing, Bobur, bu elgadurur kulgu.
Sochining savdosi tushti boshima boshtin yana,
Tiyra bo’ldi ro’zgorim ul k’aro k’oshtin yana.
Men xud ul tifli parivashg’a ko’ngul berdim vale,
Xonumonim nogahon buzulmag’ay boshtin yana.
Yuz yamonlig’ ko’rub ondin, telba bo’ldung, ey ko’ngul,
YAxshilig’ni ko’z tutareen ul parivashtin yana.
Tosh urar atfol meni, uyida forig’ ul pari,
Telbalardek k’ichk’irurmen har zamon toshtin yana.
Oyog’im etgancha Boburdek ketar erdim, netay,
Sochining savdosi tushti boshima boshtin yana.
Ko’zumda muttasil ul egma k’osh kerak bo’lsa,
K’oshimda ko’z yorug’i ul k’uyosh kerak bo’lsa.
Sujud vak’tida mehrob bo’lmasun hargiz —
Ki, bosh k’o’yarda o’shal egma k’osh kerak bo’lsa.
Habib ishk’ida boshdin kech, ey ko’ngul, yo’k’ esa
Bu yo’lg’a k’o’yma oyok’ sanga bosh kerak bo’lsa.
K’o’yub oyog’iga bosh, so’rsa la’lidin har kim,
Boshig’a tufrok’u og’zig’a tosh, kerak bo’lsa!
Sening bila bori el noxush o’lsa, ey Bobur,
Ne bo’lg’usi sanga ul yori xush kerak bo’lsa?
Kim ko’rar xurshidni ul mohsiymo bo’lmasa?!
Kim so’rar shakkarni ul la’li shakarxo bo’lmasa?!
Gul tikandur ko’zlarimga ul yuzi guldin yirok’,
Sarv o’k’tur bag’rima ul sarvi bolo bo’lmasa.
Jannat ul-ma’voni, ey zohid, netay men zorkim,
Istaram ko’yidin o’zga manga ma’vo bo’lmasa.
Tiymag’il devona ko’nglumniki, rasvo bo’lma deb,
Oshik’ o’lg’aymu edi ul telba, rasvo bo’lmasa?!
Gar boshingni kessalar ishk’ida, ey Bobur, sening,
YOrdin ko’nglung, kerakkim, o’zga kato bo’lmasa.
Jonima o’t soldi ul ruhsorai zebo yana,
Ko’ngluma ul zulf bo’ldi moyai savdo yana.
Ko’rsatib ruhsoru zulfin ul paripaykar manga,
Jonu ko’nglumni k’ilibtur volayu shaydo yana.
YOr ko’yindagi tom sensen menga pushtu panoh,
Soyai lutfungni sol, chun sanga keldim to yana.
Shodlig’niyu farog’atni k’o’yub, oshik’ bo’lub,
Mehnatu g’amni k’ilib men o’zuma paydo yana.
YOrg’a k’ulmen degach, Boburni rasvo ayladi,
Tengri mendek bandasini k’ilmasun rasvo yana.
O’lum uyk’usig’a borib, jahondin bo’ldum osuda,
Meni istasangiz, ey do’stlar, ko’rgaysiz uyk’uda.
Nekim tak’dir bo’lsa, ul bo’lur tahk’ik’, bilgaysiz,
Erur jangu jadal, ranju riyozat barcha behuda.
O’zungni shod tutk’il, g’am ema dunyo uchun zinhor —
Ki, bir dam g’am emakka arzimas dunyoi farsuda.
Zamona ahli ichra, ey ko’ngul, oyo tonilg’aymu
Seningdek dardpaymoyu meningdek dardpaymuda?
Ulusdin tinmadim umrumda hargiz lahzae, Bobur,
Magar o’lsam bu olam ahlidin bo’lg’aymen osuda.
Xating aro uzoring sabza ichinda lola,
Ul chashmi purxumoring loladag’i g’azola.
Barcha parilar, ey jon, girdingda zoru hayron,
Go’yo erur namoyon oy tegrasida hola.
Mehru vafoni, ey yor, ko’p ko’rdi sendin ag’yor,
Javru jafoni bisyor k’ilding manga havola.
Hajringda, ey pariro’, ko’zumdin uchti uyk’u,
H.ar kecha tongg’a tegru ishimdur ohu nola.
Yuz safhasinda xatlar yoshdinki, har taraf bor
Ishk’ingda Bobur aylar bu nav’ yuz risola.
Hajr o’lturdi meni, anglasam erdi muncha,
Do’stlar, yordin ayrilmas edim o’lguncha.
Zohido, do’zax o’tidin meni ne k’o’rk’utasen,
Hajr o’ti k’oshida ko’rmasmen ani uchk’uncha.
Ul k’uyosh mehrini bir zarra manga ko’rguzmas,
Kavkabi ashk to’kub, bo’lsam agar garduncha.
Husnda ortuk’ agar bo’lsa yuzi Laylidin,
Men tak’i bormen aning ishk’ida yuz Majnuncha!
Rindlar ollida hayvon suyini ko’p o’kasen,
Ey Xizr, bormu ekin ul suv mayi gulguncha?
Boburo, she’ringga gar solsa k’ulok’ ul shohing,
Bo’lg’usidur so’zunga k’adr duri maknuncha.
K’oshiyu k’addiyu og’zin ul moh
Ko’rsatmasa manga, naylayin, oh!
Tutgum sochini yuzun ko’ray deb,
Tun uzunu men g’arib gumroh.
K’addi bila ikki zulfu og’zi
Jonimg’a balo bo’lubtur, Olloh!
Xoh ista ko’ngulni, xoh k’ovla,
Chun sensen bu ko’ngulga dilxoh.
El bilmasa holatim, bilur yor,
Holimdin erur Xudoy ogoh.
Kobul sori gar azimat etsang,
K’urbon k’ilay o’zni sanga, ey shoh!
Bobur, yana o’tluk’ oh chekting,
Kuydurmasun elni oh nogoh!
Xating parvona kelturgach, tirildi ushbu devona,
Ani tirguzmak uchun go’iyo kelturdi parvona.
K’uyoshtek yuzungu durdek tishingning hajrida, ey jon,
Ko’zumning yoshidur yuz k’atrayu har k’atra — durdona.
K’ading ko’rsatmading, bir tori sochingdin yubor pinhon,
Inoyat to’g’ri gar yo’k’tur, ne bo’ldi bo’lsa to’lg’ona?
Aning usruk ko’zidin bordi chun dinim uyi barbod,
Menu, ey do’stlar, mundin nari may birla mayxona.
Jamoling sham’i hijronida Bobur o’rtanib bordi,
K’achon boshingdin evrulgay kelib parvonadek yona?
Bo’lmadim umrumda bir dam xotiri xurram bila,
Gar iliktin kelsa, bir damni kechurmang g’am bila.
Necha bo’lg’ay yor hijroniyu davron mehnati,
Nak’di umrum, ohkim, o’tti g’amu motam bila.
Zohir o’lg’ay har nafas bir tun sochingning hajrida
O’tluk’ ohim dud yanglig’ chik’sa pechu xam bila.
Ey ko’ngul, tokim ko’rubmen ul paridin iltifot,
Ixtilot etmak manga yok’mas bani odam bila.
K’at’ etib Bobur boridin chun sanga kelturdi yuz,
Bok emas yakro’y bo’lsa jumlai olam bila.
Necha rasvo bo’lg’amen ishk’ ichra shaydolig’ bila?
Hech kishi ko’rmaydurur oshik’ bu rasvolig’ bila.
Har nechakim tuttum o’zni porsolig’ tavrida,
Bo’ldum oxir shuhrai ofok’ shaydolig’ bila.
Menki hijroningda k’on yutmok’ bila mu’todmen,
Manga yo’k’tur hech nisbat ayshu sahbolig’ bila.
Shayx she’rim man’ etar etmay balog’at lutfig’a,
Naylagay, yo Rab, kishi bu piri nobolig’ bila?!
Boburi bedilni ishk’i telbaratsa, ne ajab,
Chunki hargiz rost kelmas ishk’ donolig’ bila.
K’achon bo’lg’ay musharraf bo’lg’amen, jono, jamolingg’a?
K’utulg’aymen firok’ingdin, etishgaymen visolingg’a!
Ko’z ochk’il bok’k’alikim, bo’lmisham bemor ul ko’zdin,
Lab ochk’il so’rg’alikim, tashna bo’lmishmen zulolingg’a.
Ul oyning yuzi birla to’sh bo’lub, da’voyi husn etting,
YAk’in bo’ldi bu kunkim, ey k’uyosh, etting zavolingg’a.
Kabutar, eltasen xatgam, ne bo’lg’ay gar k’abul etsang,
Ko’ngulni bog’lasam ul noma yanglig’ parru bolingg’a.
Belingdinkim, xayoledur, yirok’durmen, meni yod et,
Umidim borki Boburdin etishgaymen xayolingg’a.
Sok’iy, erur ishrat chog’i, afsurda bo’lma day bila,
Uttek chog’ir keltur, dag’i suhbat tutoshur may bila.
Keltur sharobi nobni, omoda k’il asbobni,
Xush tut shabi mahtobni, chun bordur ul oy bila.
Davron g’amin barbod k’il, ishrat uyin obod k’il,
Jonu ko’ngulni shod k’il ovozi changu nay bila.
Majlisda bordur sarbasar may nash’asidin sho’ru shar,
Borini mastu bexabar k’il jomi paydarpay bila.
Hamdard yore k’onikim, bir g’amgusore k’onikim,
Abri bak’ori k’onikim, Bobur kibi yig’lay bila.
Ulki yillar-oylar o’tkargay g’amu motam bila,
Shodu xurram bo’lmag’ay Navro’z tega, bayram bila.
Ulki davronning ayog’idin damodam k’on yutar,
Nash’a topmas, gar ichar har davr jomi Jam bila.
Dema, ey hamdam, diyoru yor so’zinkim, mening
Ulfatim yo’k’ olam ahli birla, bal olam bila.
Sendin ayru naylagaymen iyd ila Navro’zni,
Oyu yil xushtur sening birla agar bo’lsam bila.
Tortib afg’on, oh urub hijronda, Bobur, yig’lasang,
Navha tuzgay bazmi g’am ahli bu zeru bam bila.
G’urbatk’a soldi charx meni yuz jafo bila,
YOd ayla men g’aribni gohi duo bila.
Behad vafoyu mehr sanga ko’rsatib edim,
Sen ham sog’ing’asen meni mehru vafo bila.
Chun k’ildi meni ul buti Chin zoru mubtalo,
Inshm mening k’olibturur emdi Xudo bila.
Ko’rmon faraxni bir dam agar andin ayrumen,
Bilmon alamni, bormen aning birla to bila.
Ul sarvg’a karam k’ilibon etkur, ey sabo,
Bobur niyozini er o’pub xo’b ado bila.
Xush ulkim, yordin k’at’ aylabon tarki diyor etsa,
Jahon kezmak ila bek’aydlig’ni ixtiyor etsa.
Aningdek bo’lsakim, aslo tafovut bo’lmasa paydo:
Agar bu dahri dun xor aylasa, gar e’tibor etsa!
Jafodur jong’a bo’lmog’lig’ muk’ayyad olam ahlig’a,
Xush ul ozodakim, elning arosidin kanor etsa!
Kishining jonig’a dushman, balodur boshig’a bu el,
Agar boshin tufayl aylab va gar jonin nisor etsa!
Diyoru yordin Bobur jafoyu javr ko’p ko’rdi,
Xush ulkim, yordin k’at’ aylabon tarki diyor etsa.
Ulki, manga yori dilnavoz ko’rundi,
Javrni ko’rsatti ko’pu oz ko’rundi.
Bo’ldi boshim past poybo’sida oxir,
Garchi burun asru sarafroz ko’rundi.
Sening uchun ulki, bosh o’ynamadi xech,
Sanga ajoyibki, ishk’boz ko’rundi.
Ishk’ borida salohu tavbayu tak’vo —
Borchasi, tahk’ik’ bil, majoz ko’rundi.
Dushmani jon o’ldi, ne k’ilay, sanga, Bobur,
Ulki, manga yori dilnavoz ko’rundi.
Ne chamanda sarv bor ul k’omati ra’no kibi,
Ne guliston ichra gul bor ul ruhi zebo kibi.
Ne jafo tavrida bor dunyoda ul bemehrdek,
Ne vafo bobida bor olamda men shaydo kibi.
Donai xoli Masihoso labining ustida,
Notavon jonimg’a bo’ldi moyai savdo kibi.
Aylasam ko’yida ma’vo, naylayin jannatnikim,
Bor manga ul xur ko’yi jannat ul-ma’vo kibi.
Bazm aro, ey do’stlar, ne mayki, k’on ichmakdurur,
Sok’ie gar bo’lmasa ul sho’xi bazmoro kibi.
Minsa abrash ul k’uyosh kuymay netaykim, Boburo,
Meni kuydurmakka eldur markab, o’tdur rokibi.
K’adi shoxi guldek nigorim k’ani?
Labi g’unchadek gul’uzorim k’ani?
Ne tong, yuz nigor o’lsa k’on yosh bila —
Ki, ul yuzi gul yosh nigorim k’ani?
K’aro kechalarda ko’zum yorutur,
Ushal sham’i shabhoi torim k’ani?
YArim kechalar kelur erdi burun,
Bu tun kelmadi, oh, yorim k’ani?
Demang, tarki ishk’ini k’il ixtiyor,
Bu ishda mening ixtiyorim k’ani?
Firok’ingda ko’nglumni k’on aylasang,
Sanga bo’lg’ay ul bek’arorim k’ani?
Shomi hijronin manga ul bevafo ko’rsatmagay,
Hajr shomi asru muhliktur, Xudo ko’rsatmagay!
Va’da aylab vasl, ko’rsatgay necha jonimg’a hajr,
Necha ko’nglumg’a jafo k’ilg’ay, vafo ko’rsatmagay.
Ul k’aro ko’z hajrida tundek k’arordi kunduzum,
YO Rab, andok’ kunni ul ko’zi k’aro ko’rsatmagay!
Ochmag’ay ko’zini to so’kmakka og’zin ochmag’ay,
Yuzini ko’rsatmagay to yuz jafo ko’rsatmagay.
Ishk’ istar bo’lsa, Majnun aylagay payravlig’im,
Yo’lni ne bilgay kishi to rahnamo ko’rsatmagay.
Uchk’udekdur jon k’ushi hijronda Bobur ohidin,
Kel pari ta’jil ila jonim havo ko’rsatmagay.
Yuz k’o’rsatib, o’lturursen, ey oy,
Yo’k’ sen kibi xudnamoyu xudroy.
K’adding «alif»u k’oshing erur yo»,
Desam ne ajab agar seni oy?
Ham lola yuzung k’oshida berang,
Ham sarv k’ading borida bepoy.
O’k’ung yuragimda jo k’ilibtur,
Tortib yana, o’k’ni k’ilma bejoy.
Sendin manga yuz xazor xasrat,
Sendin manga bormu hech parvoy?
Ul yor agar yoshursa yuz, ox,,
Ag’yorg’a gar ko’runsa — yuz voy!
Kulmas manga subhi vasl, Bobur,
Har nechaki shomi hajr yig’loy.
G’unchadek ko’nglum mening gulzor mayli k’ilmag’ay,
G’am bila butgan ko’ngul gulgasht ila ochilmag’ay.
Ranga-ranga gullaringni, bog’bon, arz etmakim,
Tah-batak’ k’onlig’ ko’ngul gul orzusin k’ilmag’ay.
Yo’k’tur ulkim, gul yuzungdin ayru bok’sam gul sari,
G’uncha yanglig’ ko’ngluma yuz xori g’am sanchilmag’ay.
Orazu k’addingni ta’rif etsalar yuz yil, hanuz,
Ey yuzi gul, sarvk’ad, yuzdin biri aytilmag’ay.
Sendin ayrildim esa bo’ldi nasibim xori g’am,
Sendin, ey gul, emdi Bobur bir zamon ayrilmag’ay.
Gahi sog’in, ne bo’ldi, zorlarni,
Unugmag’il burung’i yorlarni.
Seni ko’rmay, yirokdin zor bo’ldim,
Biror yod et yirok’din zorlarni.
Yuzungdin ayru men xor, ey azizim,
Kishi guldin ayirmas xorlarni.
Ko’zung bemorimen, mendin yumub ko’z,
YAna og’ritmag’il bemorlarni.
Sanga bir yo’l etar fikridadurmen,
Unutma bir yo’li afgorlarni.
Sanga ko’nglumni oldurdum, jahonda
Ko’rubmen garchi ko’p dildorlarni.
Sihi k’adlarg’a, Bobur, oshik’ o’lsang,
Burunrok’ ko’zlagaysen dorlarni.
YO k’oshing yanglig’ egilgan jismi zorimnimu dey?
YO sochingdek tiyra bo’lgon ro’zgorimnimu dey?
Kunduz o’lsa, tungacha aytaymu bepoyon g’amim,
Kecha bo’lsa, tongg’a tegru holi zorimnimu dey?
Hajri k’otil birla ko’nglum holatinmu sharh etay,
Dardi muhlik ichra joni bek’arorimnimu dey?
Telbayu madhushu bexud dema kim k’ildi seni,
La’li maygun, so’zi mulk, o’zi xumorimnimu dey?
Bobur, ul oyning k’uyoshdek orazi hijronida
Tongg’a tegru har kecha yulduz sanorimnimu dey?
Ul ahd ila paymon k’ani, ey yor, ne bo’ldi?
Ul lutf ila ehson k’ani, ey yor, ne bo’ldi?
Kettim meni hayron eshigingdin, demading hech:
Ul telbai hayron k’ani, ey yor, ne bo’ldi?
Yuz ko’rsatibon el ichida lutf etar erding,
Ul lutfi namoyon k’ani, ey yor, ne bo’ldi?
Sening sari bordi ko’ngul istab topa olmon,
Sening sari borgon k’ani, ey yor, ne bo’ldi?
Jonimg’a davo so’zung edi, so’zlamading, oh,
Jon dardig’a darmon k’ani, ey yor, ne bo’ldi?
Mundok’mu edi ahdki, Boburni unuttung,
Ul ahd ila paymon k’ani, ey yor, ne bo’ldi?
Zuhd ketti esa, karam k’ildi,
Ishk’ keldi-yu, muhtaram k’ildi.
Ul alif bo’yluk’ oyning ishk’i
Meni olam aro alam k’ildi.
Ko’ziyu zulfu og’zi furk’atida
Falak oxir meni adam k’ildi.
Ko’nglum o’rtandi har dam ohimdin,
Magar ul el bu o’tni dam k’ildi?
K’oshi yolar jafosidin bu charx
Mening otimg’a-o’k’ rak’am k’ildi.
Changi g’amdin k’utulmadi Bobur,
Nechakim, nola zeru bam k’ildi.
Ko’rmagay erdim jamoli olamoro koshki,
Bo’lmag’ay erdim bori olamg’a rasvo koshki.
Ishk’ bog’ining niholi — g’am, bari — hirmon emish,
K’ilmag’ay erdim bu gulshanni tamosho koshki.
K’ilmag’ay erdi ko’ngul ishk’in havas, bal, tilga ham
Kechmagay erdi aningdek lafz aslo koshki.
K’oshi yolar ko’yida umri sharif etguncha sarf,
K’ilg’ay erdim masjidu mehrob aro jo koshki.
Ixtiyor et o’zga ish, Boburki, hosil bo’lmag’ay
Ishk’u vaslu aysh ila ishratgin illo koshki.
YOz bo’ldi-yu, bo’ldi yana jannat kibi yozi,
Xush ul kishikim, aysh ila o’gtay k’ishu yozi.
Dutora uni ayshu farog’atni berur yod,
Mutribk’a k’ulok’ tutki, ne der nag’mada sozi.
Chun k’iblam erur yor — k’ilay k’oshida sajda,
Nosih so’zini naylay, emas so’zi namozi.
Bu telbayu madhush dilu jong’a ne xushtur,
Gah k’ahru itobi bila, gah ishvayu nozi.
Tut mug’tanam ul yorni, Boburki, jahonda
Mahmud kim erdi, ne kishi erdi Ayozi?
Demang o’k’ini tanimg’a baloi jon keldi,
Hayotsiz badanimg’a o’k’i ravon keldi.
Hayot suyini k’o’ykim, labidin oldim kom,
Bor, ey Xizrki, manga umri jovidon keldi.
Sipexri ko’yini ko’k evrulur kelib har kun,
Ne erdurur buki, rafattin osmon keldi.
Xush ulki, bir kishi ko’zum yo’lida erkanda,
«Sevinchi!» — deb yugurub etsakim: «Falon keldi!»
Firok’ aro o’larimda etishti ul jonon,
Xudog’a shukr k’ilaykim, o’lar zamon keldi.
Adam yo’lig’a ko’ngul kirdi ishk’ dog’i bila,
Bu yo’ldin o’tmadi har kimki, benishon keldi.
Farog’at istar esang, bo’l jarida, ey Bobur —
Ki, jonu tang’a g’amu g’ussa xonumon keldi.
Boshda gar yo’k’tur jalolat gavharidin afsare,
YOnima basdur mazallat tufrog’idin bistare.
Kirgali ko’ksum aro ko’nglum ishi kuymakdurur,
Men nechuk kuymayki, ko’ksum ichra bordur axgare.
Sabru x,ushu aklu dinimni olibtur, naylayin,
Sarvk’adde, gulruhe, rayhonxate, nasrinbare.
Kirpidek xanjarin el ko’ksiga ko’rgan zamon,
Ko’zuma har kiprikin, yo Rabki, k’ilg’il xanjare!
Abrashini eldurub etgach yik’ildim, do’stlar,
Oxkim, umrum daraxtini yik’itti sarsare.
Ganji husnida ko’rung zulfi bila gulgunasin,
Go’iyo o’t soldi har yon ganj uzra ajdare.
Hajr shomidin mening k’on yutmog’imni yod eting,
Cheksangiz ul nozanin birla sabuxiy sog’are.
Har nechuktur umrni, Bobur, xush o’tkarmak kerak —
Kim, bu besh kun umr g’amgin bo’lg’ali k’ilmas gari.
Bihamdullahki, ul gulda vafodin bor emish bo’e,
Jafo tarkin k’ilur ermish yana turki jafojo’e.
K’adam ranja k’ilib, boshimg’a kelgaymu debon ul oy,
Tutubmen poyi devori, k’ilib maskan sari ko’yi.
Soching belingcha-yu, beling dog’i soching kibi borik,
Latofat ichra yo’k’ fark’i bu ikkining sari mo’yi.
Muyassar bo’lsa, bilgilkim, bori olamdin ortuk’dur
Kabobiyu mayi nobiyu mahtobiyu mahro’yi.
Eshittim, iltifot aylab demishsen: «Kimdurur Bobur?»
Fak’ire, nomurode, besarupoe, duogo’e.
Tuno kun birla bu tun majlisi asru xush edi,
Majlis ahli bori dilxohu bori dilkash edi.
Borining so’zi edi xo’bu latifu rangin,
Ne parishonu ne bema’niyu ne chirmash edi.
YAxshi may yo’k’ edi-yu, nash’ai may yaxshi edi,
Noxush el yo’k’ edi-yu, asru xavoi xush edi.
Bori ahbob edi xozir, bori asbob edi jam’,
Sozu xonanda bila nuk’lu mayi beg’ash edi.
Gok’ purxanda edi el, base, sarxushluk’tin,
Mastlig’din yana gox, el ko’zi to’la yosh edi.
Barcha ta’zim k’ilib bir-birini mastona,
Goh boshta oyok’ erdi, gox. oyok’ta bosh edi.
Tun yarimig’acha bu nav’ edi-yu, ondin so’ng
Majlis ahlining ishi har sorig’a tark’ash edi.
Men ilikdin borib erdim, tutub ilgimni birov —
Meni uyg’otdi, ko’z ochtim esa, ul maxvash edi.
Tortib ilgini, k’uchub bo’ynini, og’zini o’pub,
Tongg’acha o’ynamok’ ish erdi, ne xush o’ynash edi.
Bobur ar harza dedi, majlis eli, ayb etmang,
Karam aylang, ani ma’zur tutung, sarxush edi.
YOz fasli, yor vasli, do’stlarning suxbati,
She’r baxsi, ishk’ dardi, bodaning kayfiyati.
YOz faslida chog’ir ichmakning o’zga holi bor,
Kimga bu nash’a muyassar bo’lsa, bordur davlati.
Ishk’ dardini chekib, har kimki topsa vasli yor,
Ul zamon bo’lg’ay unut yuz yilg’i hijron shiddati.
Do’stlarning suxbatida ne xush o’lg’ay baxsi she’r,
To bilingay har kishining tab’i birla holati.
Gar bu uch ishni muvofik’ topsang ul uch vak’t ila,
Mundin ortuk’ bo’lmag’ay, Bobur, jahonning ishrati.
Shukrilillah, aysh yuzlandi-yu, mehnat k’olmadi,
Etti ayyomi visolu shomi furk’at k’olmadi.
Yuzlanib amnu farog’at, g’ussayu g’am bo’ldi daf’,
Ayshu ishrat keldi-yu, ranju mashak’k’at k’olmadi.
Mehnati hijronki, ondin chok-chok erdi ko’ngul,
Bo’ldi rohatk’a mubaddal, ul jarohat k’olmadi.
Murtafe’ bo’lgonda hijron, kel, tavak’k’uf k’ilmakim,
Intizoringni chekarga o’zga tok’at k’olmadi.
Vaslinga etkurdi davron ok’ibat Boburni, shukr,
Emdi davrondin manga aslo shikoyat k’olmadi.
YAna bir ko’z g’amidin xaeta ko’rarmen o’zni,
YAna bir zulfg’a vobasta ko’rarmen o’zni.
Labining xasratida zor toparmen jonni,
Ko’zining furk’atida xasta ko’rarmen o’zni.
Ko’zidin ul krshi yo garchi meni soldi yirok’,
Lek, ul oy k’oshida payvasta ko’rarmen o’zni.
Zulfi zanjirig’a to bo’ldi ko’ngul vobasta,
Shukr, Bobur kibi vorasta ko’rarmen o’zni.
Chamanda sarvni o’lturg’uzubturur yurushi,
K’iyomate k’o’poribtur ot uzra o’lturushi.
Meni shikastani k’istab, k’o’ngulni g’uncha k’ilur,
K’oshini chetmog’i birla tor og’zini burushi.
So’rub g’amimni, taajjub k’ilib, labin tishlar,
Ne xushturur menga irnini tishlabon so’rushi.
Turar rak’ib chiroyin tursh k’ilib doim,
Tili chuchuk sanamim, yaxshidurmu bu turushi?
Ko’rar rak’ibni doim, xayol etar meni g’ayr,
Ne aylagay anga Boburki, g’ayrdur ko’rushi.
Habib bo’lsa edi, yo rak’ib o’lsa edi,
Rak’ib o’lsa edi, yo habib bo’lsa edi.
Ko’ngulga mehnatu g’am har ne bo’lsa, bo’lsa edi
Ki, yorga k’otilib, g’ayrdin k’utulsa edi.
Firok’ shaxrida bo’lg’uncha, kosh ko’yingda
Tanim so’ngak bo’lubon, so’ngakim o’kulsa edi.
Ulki, yuz Laylivash oning ishk’idin Majnundurur,
Xo’blar sultoni Mirzo K’osimi Arg’undurur.
Tiyrboronidin ul chobukning, ey ko’ngul, ne bok?
Garchi behad tezdur, yuz shukrkim, o’tkundurur.
Zuhd sahrosig’a tushtum ishk’ yo’lidin ozib,
Boburi gumraxni emdi kim bu yo’lg’a ko’ndurur?
